Rinit ( burun iltihabı ) burun içini döşeyen dokunun iltihaplanması ile oluşan, yerküre umumunda yaygın bir hastalık olup, hastanın ömür kalitesi üzerinde değerli bir sıkıntıya neden olur.
Rinit yanında birçok illetle birlikte topluluk üzerinde kıymetli bir sosyo-ekonomik yük oluşturur. Rinite yol açan nedenler alerjenler yahut gayri nedenler olarak ayrılabilir. Rinit hastalarının birçoklarının alerjik olmayan kıymetli tetikleyiciler ile problemler yaşadığını görülmektedir. Bu yüzden alerjik olmayan yahut her ikisinin birlikte olduğu (alerjik ve alerjik olmayan) rinitlerin alerjik rinittten ayırt edilmesi son nokta kıymetlidir.
Vazomotor Rinit ( İrritan rinit) gayri isimleri, Alerjik olmayan, Enfeksiyona bağlı olmayan rinit olarak bilinir. "Vazo", kan damarlarını "motor", burun dokusunu ve kan damarlarını uyaran hadleri söz eder. Bazende altında bir neden bulamadığımız rinitleri tanımlamak için idiopatik alerjik olmayan rinit olarak isimlendirilir. Vazomotor rinit (VMR) yerküre nüfusunun % 10 ile % 25'ini etkileyen global bir sıhhat sıkıntısını temsil etmektedir.
Alerjik olmayan rinit (vazomotor rinit), kronik hapşırma, burun tıkanıklığı yahut burun akıntısı ile kendini gösteren bir durumdur. Bu semptomlar alerjik rinit (saman nezlesi) ile emsal olsa da, alerjik olmayan rinit farklıdır zira bir alerjik rinit bağışıklık sisteminin oluşturmuş olduğu aşıra cevaba bağlı olarak gerçekleşir. Alerjik olmayan rinitte bağışıklık siteminde çok cevaba bağlı IgE antikorları gelişmeden oluşur. Alerji bildiğimiz üzere bağışıklık sisteminin alerjen olarak bilinen zararsız bir unsura verdiği ölçüsüz reaksiyon sonucunda ortaya çıkar.
Alerjik rinit daha sonra alerjik astıma dönüşebildiği üzere sair alerjik marazlarla da birliktelik gösterebilir. Vazomotor rinit hayatı tehdit edici değildir. Devamlı şikayetleri olan hastalar için semptomlar rahatsız edici olabilir, lakin önemli değildirler ve astıma ilerlemezler.
Alerjik olmayan rinit evlatlar ve yetişkinleri etkileyebilir, fakat 20 yaşından sonra daha yaygındır. Alerjik olmayan rinit şikayetlerine yol açan tetikleyicileri değişebilir. Hayatımız boyunca karşılaşabileceğimiz çeşitli kimyasal içerikli kokuları yahut tahriş edici unsurları, hava değişimleri, kimi ilaçlar, sınırlı yiyecekleri ve kronik illetler vazomotor rinit belirtilerinin ortaya çıkmasına yol açabilir.
Alerjik bir nedenin dışlanmasından sonra alerjik olmayan rinit tanısı konur. Alerji mütehassısları tarafından yapılacak olan alerji testleri neticesinde vazomotor rinit tanısı konulabilir.
VAZOMOTOR RİNİT NASIL OLUŞUR ?
Vazomotor rinit daha çok değişkenlik gösteren bazen de devamlı olabilen ani başlayan süratlice gelişen ve umumilik le kısa vadeli burun tıkanıklığı, burun akıntısı, geniz akıntısı nadiren de kaşıntı ve hapşırık yakınmalarının eşlik ettiği, burun mukozasının şiddetli cevabına bağlı gelişen bir hastalıktır.
Vazomotor rinit esas olarak burun içindeki kılcal damarların şişmesine yol açan burun içini döşeyen hudut uçlarının haddinden fazla hassas olmasından kaynaklanır. Burun içindeki kan damarları genişlediğinde yahut şiştiğinde burunda ödeme bağlı tıkanıklık oluşur ayrıyeten damar dışına likit kaçışına bağlı oluşan mukus burun akıntısına yol açar.
Vazomotor rinitte burun içindeki nöral yapının bozulması istikrar halinde bulunması gereken sempatik ve parasempatik hudut sisteminin parasempatik snir sistemi cephesinde kaydığını görülür. Sempatik sistemin çalışmasının azaldığı ve parasempatik sistemin daha baskın çalıştığını gösteren çalışmalar vardır. Bu hastaların burun içini döşeyen yapının hücresel seviyede had uçlarının uyarılmasına çok karşılık verdiği gösterilmiştir
Burundaki kan damarlarının neden aniden genişlediği dilate olduğu bilinmemektedir. Bu reaksiyona yol açan birtakım yaygın tetikleyiciler vardır.
Aşağıdakiler burun içindeki hudut uçlarında şiddetli cevaba bağlı olarak damarların süratle genişlemesine yol açar.
Parfüm, koku, yemek koku ve dumanı yahut sigara dumanı üzere ortamdaki iritanlar. Kimi mesleklerde maruz kalınan kimyasal unsurlar.
Hava koşullarında değişim sıcaklık, basınç yahut nem değişiklikleri mahsusen kuru havalar neden olabilir.
Sıcak yahut baharatlı yiyecekler ve alkollü içecekler içmek de burnunuzun içindeki zarların şişmesine ve burun tıkanıklığına neden olabilir.
İnorganik tozlar (ev tozu akarı dışındaki tozlar ), hava kirliliği.
Birtakım ilaçlar örneğin Aspirin, ibuprofen yahut beta blokerler ( Propranolol , Metoprolol, Atenolol), sedatifler, antidepresanlar, oral kontraseptifler, erektil disfonksiyonu ve prostat hipertrofisinde kullanılan ilaçlarla dışında östrojen içeren hormon ilaçları en sık yol açan ilaçlardandır
Gerilim (duygusal yahut fiziksel) üzere durumlarda vazomotor rinitin oluşmasına yol açabilir.
Başka Alerjik olmayan rinit nedenlerinden ayırt edilmesi gerekir. Bunlar içinde
Eozinofilik nonallerjik rinit (NARES)
Mesleksel rinit
Hormonal rinit,
Rinitis medicamentosa,
Gustatuar rinit: umumiyetle yemek yemenin birkaç saati içinde vagus haddinin uyarılmasından kaynaklanır.
Enfeksiyonlar ve Atrofik rinit üzere alerjik olamayan rinitlerin vazomotor rinitten ayırt edilmesi gerekir.
VAZOMOTOR RİNİT NEDENLERİ NELERDİR ?
Vazomotor Rinit, aralıklı (gelen ve giden) hapşırma atakları, burun içindeki mukozadaki kan damarının genişlemesine bağlı burun akıntısı ve burun tıkanıklığı ile ortaya çıkan kronik rinittir.
Alerjik olmayan rinitler içinde nokta alan vasomator rinitin oluşmasında kuru bir atmosfer, hava kirleticileri, baharatlı yiyecekler, alkol, ağır duygusal değişimler ve kimi ilaçlar üzere uyaranlarla ortaya çıktığı görülür, bu üzere dış faktörlere karşı şiddetli bir reaksiyon sonucunda görülmektedir.
Aslında, polen, toz, küf yahut kedi, köpek, kuş üzere hayvan tüyleri de dahil olmak üzere havada bulunan kimyasal içerikli partiküller, alerjik reaksiyona yol açmadan da yani bu şeylere aslında alerjisi olmamasına karşın birtakım kişileri rahatsız edebilir.
Alerjik rinitin bilakis, vasomator rinit umumiyetle yetişkin yaşlarda başlar ve polen, hane tozu akarı, köpekler yahut kediler üzere klasik alerjenlere maruz kalmasıyla kötüleşmez. Yani bu alerjenler alerjik hastalarda görüldüğü üzere bağışıklık sistemindeki IgE aracılıklı yol üzerinden alerjik reaksiyona yol açmaz. Vasomator rinit sıcaklık, nem ve / yahut barometrik basınçtaki değişimlerden kaynaklanabileceğinden, hastalar ilkbahar ve sonbaharda yaşanan bu iklim koşullarındaki değişikliklerle alakalı mevsimsel şikayetlerinde artışlar yaşayabilir. Bu nedenle, mevsimsel artış gösteren vasomator rinit, mevsimsel alerjik rinitle karışabilir.
Vazomotor riniti olan kişiler ısı değişimi kimyasal içerikli partiküllerde yahut duygusal ve hormonal değişimlere karşı yani her türlü irritasyona karşı mucize kademede hassastırlar ve düşük konsantrasyonlarda irritanlara maruz kaldıklarında bile değerli nazal semptomlar oluşabilir.
Vazomotor riniti olan şahıslar çoklukla "ıslak" ve "kuru" burun şikayetleri olan insanlar olarak iki kümeye ayrılır. Bu reaksiyonlar, soğuk kuru hava, parfümler, boya dumanları ve sigara dumanı üzere spesifik olmayan tahriş edici uyaranlarla provoke edilebilir.
Vazomotor rinitin en temel özellikleri nelerdir ?
Ekseriyetle alerji hikayesi yoktur.
Hastada şikayetlere yol açan bir enfeksiyon yoktur.
Vazomotor rinit değişken bir biçimde kendini gösterebilir. Burun tıkanıklığı, burun akıntısı yahut kuruluk, hapşırma ve geniz akıntısı görülürken alerjik formun bilakis, nadiren burunda kaşıntıya, ve ek olarak gözler yahut boğazda kaşıntıya neden olur.
Burun akıntısı ağır olmakla birlikte burun kaşıntısı eşlik etmeksizin baş ağrısı mahsusen frontal baş ağrısı eşlik edebilir.
Yemek sonrasında (özellikle baharatlı yiyecekler) kimi hastalarda daha ziyade burun akıntısı yahut tıkanıklığı görülür.
Sıradan bireyleri rahatsız etmeyen çevresel koşullar tarafından tetiklenebilen kalıcı yahut aralıklı nazal semptomlara yol açabilir.
Sıcaklık ve nem değişimlerinden ötürü bazen mevsimsel bir değişim mevcut olabilir.
Çevresel faktörler arasında güçlü koku, soğuk havaya maruz kalma, sıcaklık, nem ve / yahut hava basıncındaki değişiklikler yanında alkollü içeceklerin içilmesi ve adetle ilgili hormon seviyelerinde değişiklikler burun şikayetlerin oluşmasına yol açabilir.
VAZOMOTOR RİNİT TANISI NASIL YAPILIR?
Vazomotor rinit tanısı öncelikle klinik hikaye ve gayri bilinen nedenlerin dışlanması ile konur.
Vazomotor rinit tanısı hastanın şikayetlerinin hikayesi ve tetikleyicilerinin saptanması üzerine heyetidir. Bilhassa alerjik rinitin dışlanması gerekir. Hastanın semptomlarına yol açan nedenleri ortaya koymak için alerji testlerine en sık deri prick testine ve kandan yapılan alerji testlerine başvurulur.
Hastanın şikayetlerinin hikayesi, dikkatle alındıktan sonra umumiyetle dikkatli bir burun ve boğaz muayenesi yapılması teşhis için gereklidir. Hikaye ve muayeneden sonra birtakım testlere başvurulabilir. Alerjik bir temel olmadığından emin olmak için alerji deri prick testi ve başka alerji testleri yapılmalıdır. Bu testler tedavi yaklaşımımızı etkileyecektir.
Alerjik olmayan rinit ayırıcı tansında hipotroidi akromegali üzere marazlara dikkat edilmesi gereklidir. vazomotor rinitin nonalerjik eosinofillik rinit (NARES) ayırımının yapılması ve başka alerjik olmayan rinitten ayırt edilmesi için kan ve gayri testlerin alerji eksperleri tarafından yapılması daha elverişli olur.
VAZOMOTOR RİNİT TEDAVİSİ NASIL YAPILIR ?
Vazomotor rinitte tedavi seçenekleri olmasına karşın net ve kesin bir tedavisi yoktur. Uzun periyodik şikayetleri olan hastaların uygulayabileceği tedavi seçenekleri öncelikle irritan faktörlerden kaçınmaya yöneliktir. Semptomlara yönelik olarak konutta hazırlayacağımız yahut eczenelerden alabileceğimiz tuzlu su içeren yıkama solüsyonları yahut semptomatik ilaç tedavisinden faydalanabiliriz. Ayrıyeten sempatik ve parasempatik had sistemindeki dengesizliğini tedavi etmek için nörektomi ve alt konka hipertrofisine yönelik cerrahi teşebbüsleri kapsamaktadır.
Vazomotor rinit tedavisinde tedbirler nelerdir ?
Vazomotor rinit şikayetlerine yol açan nedenlerden kaçınma son radde değerlidir. Teneffüs tahriş edici olan güçlü koku (parfüm, sabun, boya vb.) Ve hava kirletici hususlar (duman dumanı, tütün dumanı) üzere çevresel tetikleyicilerden kaçınılması semptomların daha da berbatlaşmasını engellemek için tavsiye edilebilir.
Konutunuzun içini sabit bir sıcaklıkta tutmak ve havanın nemini ayarlamak için bir nemlendirici kullanmak, rinit semptomlarını azaltmaya yardımcı olabilir. Hane ve işyerini tozdan, dumandan ve başka alerjenlerden ve çevresel tahriş edici unsurlardan uzak tutmaya da çalışmalısınız. Vazomotor rinitli birçok hasta alerjik yolla olmasa da en güçlü tahriş edici olan hanenin içindeki tozlar için tedbir almalıdır.
Alkollü içeceklerin, bilhassa bira ve şarabın içilmesi, çoklukla vazomotor rinit semptomlarını şiddetlendirir ve kaçınılması beklenen faktörler olarak kabul edilebilir. Kimi ilaçlar mahsusen aspirin üzere nsai ilaçlar yahut Reserpin ve Propranalol içeren tansiyon ilaçları, şikayetlerin daha da kötüleştirebilir. Bunların dışında aldığınız ilaçlar konusunda haber almak için hekiminize danışmalısınız.
Egzersiz yapmak ve Fizikî aktivite, kan damarların üzerinde tesiri olan sempatik hudut sisteminin düzenlenmesi yardımcı olur.
Vazomotor rinitte tedbirler dışında hanede hazırlayacağımızı tuzlu solüsyonları yahut eczanelerden alacağımız %0.9’luk serum fizyolojik içeren solüsyonlar ile yapılan burun yıkamalarının, burun içinde nokta alan irritanların uzaklaştırılması ve temizlenmesine yardımcı olarak sekresyonların azalmasını sağlayabilir.
Vazomotor rinit tedavisinde İlaç Tedavisi nelerdir ?
Antihistaminikler değişken bir yanıta sahiptir. 2. jenerasyon oral antihistaminikler vazomotor rinit tedavisinde tesiri çok görülmemektedir, gelgelelim 1. jenerasyon oral antihistaminikler antikolinerjik aktiviteye bağlı olarak kimi yararlar sağlayabilir. Münhasıran kimi topikal antihistaminiklerin nasal spray olarak kullanılmasıyla vazomotor rinitte tesiri olduğu tespit edilmiştir.
Memleketimizde de eczanelerde mahal alan topikal antihistaminikten azelastin, vazomotor rinit için tesirli olduğu gösterilen bir ilaçtır.
Antihistaminik ilaçlar ana semptomu burun akıntısı olan ve ekseriyetle alerjik rinit ve vazomotor rinit birlikte olan birçok hasta için kullanılabilir.
Antikolinerjik ajanlar içinde topikal tatbik için onaylanan tek topikal antikolinerjik ilaç, ipratropium bromürdür. Burun akıntısı daha ağır olan hastalarda, yahut tek semptom olduğunda ipratropyum bromür (% 0,03) burun spreyi önerilir. Güncellenen rinit pratik parametrelerinden intranazal kortikosteroid ile kombinasyon halinde tasarrufu, burun akıntısı tedavisi için tek başına kullanılan bir ilaca nazaran daha tesirlidir.
İntranazal kortikosteroidlerin münhasıran vazomotor rinit ve NARES'de tesirli olduğu bulunmuştur. Klinik olarak, şu anda mevcut olan intranazal steroidler arasında bir fark bulunmadığı görülmektedir. Çabucak tesirini göstermeye başlamazlar semptomların güzelleşmeye başlaması 24 ila 72 saat sürebilir. Topikal steroidler burun tıkanıklığı, burun akıntısı ve hapşırma üzerinde tesirlidir. Fosfolipaz A2'yi inhibe ederek, asetilkolin reseptörlerinin aktivitesini azaltarak ve bazofil, mast hücresi ve eozinofil sayılarını azaltarak, vazoaktif mediyatörlerin neden olduğu lokal inflamatuar cevabı baskılarlar.
Dekonjestanlar yahut sempatomimetik ajanlar, çoğunlukla tıkanıklık için kullanılır. Vazomotor rinitin tedavisi için dekonjestanlar dirençli hastalar için yalnızca 10 gün vade ile olmalıdır. Dekonjestanlar burun kan damarlarını daraltarak çalışır. Bu ilaçlar, reçeteli bir burun spreyi yahut ağızdan alınan bir tablet formunda olabilir.
Topikal olarak, bu ilaçlar Rhinitis Medicamentosa'ya ( bu ilaçların topikal formülasyonlarını beş günden ziyade bir vade sonra kullandıktan sonra oluşan tıkanıklığına) neden olabilir.
Vazomotor rinit tedavisinde cerrahi tedaviler nelerdir?
Vazomotor Rinit ilaç tedavisine karşılık vermiyorsa, nadiren cerrahi prosedürler düşünülebilir. Vazomotor rinit için uygulanan cerrahi tedaviler daha çok alt konka hipertrofisine ve otonom had sisteminde bozukluklara yöneliktir.
6 yahut 12 aylık başarısız tıbbi tedaviden sonra (azelastin ve / yahut dekonjestanlar ve / yahut ipratropyum bromür ile intranazal kortikosteroid) sonra cerrahi seçenekler düşünülebilir. Hastanın vazomotor rinit yanında ağır nazal septal deviasyonuna bağlı burun tıkanıklığı varsa alt konka hipertrofisi, adenoidal hipertrofi yahut refrakter sinüzit üzere birlikte öbür sıkıntıları varsa cerrahi süreçler daha ön planda tutulabilir.
Alk konka hipertrofisine yönelik olarak sklerozan husus enjeksiyonları, dışında radyofrekans ile koterisazyon yahut gümüş nitrat ile kimyasal yahut elektrokoterisazyon süreçleri yapılabilir. Kriyoterapi de mukoza ve submukozayı üzerine yapılan tedavi ile tıkanıklık için epey başarılı bir biçimde tedavi edilebilir. Bununla birlikte, bazen uzun müddetli postoperatif burun tıkanıklığı ve nazal septumda hasar mümkünlüğü da vardır.
Gümüş nitrat yahut elektrik akımı ile yapılan koterisazyon, yalnızca mukozayı tesir eder. Kriyoterapi, submukozayı da etkilediği için koterizasyondan üstündür.
Alt konka kemiğinin submukozal rezeksiyonu, parsiyel yahut total konka rezeksiyonu, ve turbinoplasti üzere cerrahi süreçler uygulanabilir. Ameliyat sonrası kanamanın olabileceği güç prosedürlerdir. Kısmi yahut total alt konka rezeksiyonu burun tıkanıklığı için epeyce başarılı tedavilerdir, gelgelelim ameliyat sonrası kanama ve kabuklanmaya yol açabilir.
Vidian nörektomi ile hem semptatik hemde parasempatik sistemdeki fonksiyon bozukluğu düzeltilmeye çalışılır. Mahsusen burun akıntısı üzerine son radde tesirlidir. Vidian hudut dışında anterior etmoid had blokajı yahut sphenopalatin had ganglion blokajınında tesirli olduğunu gösteren çalışmalar vardır.
Otonom had sistemi, burun ve paranazal sinüsleri üzerinde tesiri vardır başkaca astım üzere teneffüs yolu hastalıklarında kıymetli bir rol oynar. Burun içindeki damarlar ve bezlerin otonom had sistemi tarafından uyarılması burnumuzdan içimize aldığımız havanın sıcaklığının düzenlenmesini ayrıyeten neminin ayarlanması sağlar bunun dışında alt teneffüs yollarına hava geçişinde partiküllerin temizlenmesi üzerinde de kıymetli bir role sahiptir.
Yeni geliştirilen tedavi formülleri bu otonomik disfonksiyon üzerine planlanmaktadır.
Botulinum toksin A'nın nöroimmünomodülatör tesirleri ile semptomlarını hafifletme konusunda umut verici sonuçlar göstermiştir. Burun içine uygulanan botulinum toksin tip A (BTX-A) enjeksiyonu tedavi burun akıntısı ve başka semptomların azalmasına neden olduğu bildirilmiştir.
Kapsaisin de yeni bir anti-enflamatuar sınıf olarak ortaya çıkmıştır. Kapsaisin, al biberin yağında bulunan kimyasaldır ve başlangıçta uygulanan yeri tahriş eder, lakin daha sonra duyusal hudut liflerini duyarsızlaştırır. Burun tıkanıklığı, hapşırma ve tıkanıklıktan sorumlu burun hiperreaktivitesini denemek ve azaltmak için intranazal kullanılmıştır ve çalışmalarda tesirli olduğu gösterilmiştir.
Sfenopalatin gangliona uygulanan akupunktur ile bir çalışmada, hava yolunda güzelleşme olduğu gösterilmiştir. Amerikada yapılan bir çalışmada akupunktur uygulanan bir hasta öbeğinde vazomotor rinit semptomlarında azalma olduğu gösterilmiştir. Öteki bir çalışmadaysa tesirli olmadığı gösterilmiştir.
Gümüş nitratın topikal olarak burun içine uygulanması bir çalışmada tesirli olduğu bulunmuştur. Hastalarda burun akıntısı, hapşırma ve burun tıkanıklığında güzelleşme saptandı. Vazomotor rinitli hastalarda prospektif olarak yapılan iki çalışma da nazal semptomlarda mealli düzgünleşme sağladı gösterilmiştir.
SONUÇ OLARAK
Vazomotor Rinit, aralıklı (gelen ve giden) hapşırma atakları, burun içindeki mukozadaki kan damarının genişlemesine bağlı olarak burun akıntısı ve burun tıkanıklığı ile ortaya çıkan kronik rinittir.
Hayatımız boyunca karşılaşabileceğimiz çeşitli kimyasal içerikli kokuları yahut tahriş edici hususları, hava değişimleri, kimi ilaçlar, muayyen yiyecekleri ve kronik marazlar vazomotor rinit belirtilerinin ortaya çıkmasına yol açabilir.
Polen, toz, küf yahut kedi, köpek, kuş üzere hayvan tüyleri de dahil olmak üzere havada bulunan kimyasal içerikli partiküller, alerjik reaksiyona yol açmadan da yani bu şeylere aslında alerjisi olmamasına karşın kimi kişileri rahatsız edebilir.
Vazomotor rinit tanısı hastanın şikayetlerinin hikayesi ve tetikleyicilerinin saptanması üzerine heyetidir. Münhasıran alerjik rinitin dışlanması gerekir.
Vazomotor rinitte tedavi tedbir, ilaç tedavi ve cerrahi teknikler ile yapılır.
6 yahut 12 aylık başarısız tıbbi tedaviden sonra (azelastin ve / yahut dekonjestanlar ve / yahut ipratropyum bromür ile intranazal kortikosteroid) sonra cerrahi seçenekler düşünülebilir.
Burun içine uygulanan botulinum toksin tip A (BTX-A) enjeksiyonu ve Kapsaisin de yeni bir anti-enflamatuar ilaçlar yeni tedaviler olarak önümüze çıkmaktadır.
Alerjik bir nedenin dışlanmasından sonra alerjik olmayan rinit tanısı konur. Alerji bilirkişileri tarafından yapılacak olan alerji testleri ve başka testler neticesinde vazomotor rinit tanısı konulabilir.
Rinit yanında birçok illetle birlikte topluluk üzerinde kıymetli bir sosyo-ekonomik yük oluşturur. Rinite yol açan nedenler alerjenler yahut gayri nedenler olarak ayrılabilir. Rinit hastalarının birçoklarının alerjik olmayan kıymetli tetikleyiciler ile problemler yaşadığını görülmektedir. Bu yüzden alerjik olmayan yahut her ikisinin birlikte olduğu (alerjik ve alerjik olmayan) rinitlerin alerjik rinittten ayırt edilmesi son nokta kıymetlidir.
Vazomotor Rinit ( İrritan rinit) gayri isimleri, Alerjik olmayan, Enfeksiyona bağlı olmayan rinit olarak bilinir. "Vazo", kan damarlarını "motor", burun dokusunu ve kan damarlarını uyaran hadleri söz eder. Bazende altında bir neden bulamadığımız rinitleri tanımlamak için idiopatik alerjik olmayan rinit olarak isimlendirilir. Vazomotor rinit (VMR) yerküre nüfusunun % 10 ile % 25'ini etkileyen global bir sıhhat sıkıntısını temsil etmektedir.
Alerjik olmayan rinit (vazomotor rinit), kronik hapşırma, burun tıkanıklığı yahut burun akıntısı ile kendini gösteren bir durumdur. Bu semptomlar alerjik rinit (saman nezlesi) ile emsal olsa da, alerjik olmayan rinit farklıdır zira bir alerjik rinit bağışıklık sisteminin oluşturmuş olduğu aşıra cevaba bağlı olarak gerçekleşir. Alerjik olmayan rinitte bağışıklık siteminde çok cevaba bağlı IgE antikorları gelişmeden oluşur. Alerji bildiğimiz üzere bağışıklık sisteminin alerjen olarak bilinen zararsız bir unsura verdiği ölçüsüz reaksiyon sonucunda ortaya çıkar.
Alerjik rinit daha sonra alerjik astıma dönüşebildiği üzere sair alerjik marazlarla da birliktelik gösterebilir. Vazomotor rinit hayatı tehdit edici değildir. Devamlı şikayetleri olan hastalar için semptomlar rahatsız edici olabilir, lakin önemli değildirler ve astıma ilerlemezler.
Alerjik olmayan rinit evlatlar ve yetişkinleri etkileyebilir, fakat 20 yaşından sonra daha yaygındır. Alerjik olmayan rinit şikayetlerine yol açan tetikleyicileri değişebilir. Hayatımız boyunca karşılaşabileceğimiz çeşitli kimyasal içerikli kokuları yahut tahriş edici unsurları, hava değişimleri, kimi ilaçlar, sınırlı yiyecekleri ve kronik illetler vazomotor rinit belirtilerinin ortaya çıkmasına yol açabilir.
Alerjik bir nedenin dışlanmasından sonra alerjik olmayan rinit tanısı konur. Alerji mütehassısları tarafından yapılacak olan alerji testleri neticesinde vazomotor rinit tanısı konulabilir.
VAZOMOTOR RİNİT NASIL OLUŞUR ?
Vazomotor rinit daha çok değişkenlik gösteren bazen de devamlı olabilen ani başlayan süratlice gelişen ve umumilik le kısa vadeli burun tıkanıklığı, burun akıntısı, geniz akıntısı nadiren de kaşıntı ve hapşırık yakınmalarının eşlik ettiği, burun mukozasının şiddetli cevabına bağlı gelişen bir hastalıktır.
Vazomotor rinit esas olarak burun içindeki kılcal damarların şişmesine yol açan burun içini döşeyen hudut uçlarının haddinden fazla hassas olmasından kaynaklanır. Burun içindeki kan damarları genişlediğinde yahut şiştiğinde burunda ödeme bağlı tıkanıklık oluşur ayrıyeten damar dışına likit kaçışına bağlı oluşan mukus burun akıntısına yol açar.
Vazomotor rinitte burun içindeki nöral yapının bozulması istikrar halinde bulunması gereken sempatik ve parasempatik hudut sisteminin parasempatik snir sistemi cephesinde kaydığını görülür. Sempatik sistemin çalışmasının azaldığı ve parasempatik sistemin daha baskın çalıştığını gösteren çalışmalar vardır. Bu hastaların burun içini döşeyen yapının hücresel seviyede had uçlarının uyarılmasına çok karşılık verdiği gösterilmiştir
Burundaki kan damarlarının neden aniden genişlediği dilate olduğu bilinmemektedir. Bu reaksiyona yol açan birtakım yaygın tetikleyiciler vardır.
Aşağıdakiler burun içindeki hudut uçlarında şiddetli cevaba bağlı olarak damarların süratle genişlemesine yol açar.
Parfüm, koku, yemek koku ve dumanı yahut sigara dumanı üzere ortamdaki iritanlar. Kimi mesleklerde maruz kalınan kimyasal unsurlar.
Hava koşullarında değişim sıcaklık, basınç yahut nem değişiklikleri mahsusen kuru havalar neden olabilir.
Sıcak yahut baharatlı yiyecekler ve alkollü içecekler içmek de burnunuzun içindeki zarların şişmesine ve burun tıkanıklığına neden olabilir.
İnorganik tozlar (ev tozu akarı dışındaki tozlar ), hava kirliliği.
Birtakım ilaçlar örneğin Aspirin, ibuprofen yahut beta blokerler ( Propranolol , Metoprolol, Atenolol), sedatifler, antidepresanlar, oral kontraseptifler, erektil disfonksiyonu ve prostat hipertrofisinde kullanılan ilaçlarla dışında östrojen içeren hormon ilaçları en sık yol açan ilaçlardandır
Gerilim (duygusal yahut fiziksel) üzere durumlarda vazomotor rinitin oluşmasına yol açabilir.
Başka Alerjik olmayan rinit nedenlerinden ayırt edilmesi gerekir. Bunlar içinde
Eozinofilik nonallerjik rinit (NARES)
Mesleksel rinit
Hormonal rinit,
Rinitis medicamentosa,
Gustatuar rinit: umumiyetle yemek yemenin birkaç saati içinde vagus haddinin uyarılmasından kaynaklanır.
Enfeksiyonlar ve Atrofik rinit üzere alerjik olamayan rinitlerin vazomotor rinitten ayırt edilmesi gerekir.
VAZOMOTOR RİNİT NEDENLERİ NELERDİR ?
Vazomotor Rinit, aralıklı (gelen ve giden) hapşırma atakları, burun içindeki mukozadaki kan damarının genişlemesine bağlı burun akıntısı ve burun tıkanıklığı ile ortaya çıkan kronik rinittir.
Alerjik olmayan rinitler içinde nokta alan vasomator rinitin oluşmasında kuru bir atmosfer, hava kirleticileri, baharatlı yiyecekler, alkol, ağır duygusal değişimler ve kimi ilaçlar üzere uyaranlarla ortaya çıktığı görülür, bu üzere dış faktörlere karşı şiddetli bir reaksiyon sonucunda görülmektedir.
Aslında, polen, toz, küf yahut kedi, köpek, kuş üzere hayvan tüyleri de dahil olmak üzere havada bulunan kimyasal içerikli partiküller, alerjik reaksiyona yol açmadan da yani bu şeylere aslında alerjisi olmamasına karşın birtakım kişileri rahatsız edebilir.
Alerjik rinitin bilakis, vasomator rinit umumiyetle yetişkin yaşlarda başlar ve polen, hane tozu akarı, köpekler yahut kediler üzere klasik alerjenlere maruz kalmasıyla kötüleşmez. Yani bu alerjenler alerjik hastalarda görüldüğü üzere bağışıklık sistemindeki IgE aracılıklı yol üzerinden alerjik reaksiyona yol açmaz. Vasomator rinit sıcaklık, nem ve / yahut barometrik basınçtaki değişimlerden kaynaklanabileceğinden, hastalar ilkbahar ve sonbaharda yaşanan bu iklim koşullarındaki değişikliklerle alakalı mevsimsel şikayetlerinde artışlar yaşayabilir. Bu nedenle, mevsimsel artış gösteren vasomator rinit, mevsimsel alerjik rinitle karışabilir.
Vazomotor riniti olan kişiler ısı değişimi kimyasal içerikli partiküllerde yahut duygusal ve hormonal değişimlere karşı yani her türlü irritasyona karşı mucize kademede hassastırlar ve düşük konsantrasyonlarda irritanlara maruz kaldıklarında bile değerli nazal semptomlar oluşabilir.
Vazomotor riniti olan şahıslar çoklukla "ıslak" ve "kuru" burun şikayetleri olan insanlar olarak iki kümeye ayrılır. Bu reaksiyonlar, soğuk kuru hava, parfümler, boya dumanları ve sigara dumanı üzere spesifik olmayan tahriş edici uyaranlarla provoke edilebilir.
Vazomotor rinitin en temel özellikleri nelerdir ?
Ekseriyetle alerji hikayesi yoktur.
Hastada şikayetlere yol açan bir enfeksiyon yoktur.
Vazomotor rinit değişken bir biçimde kendini gösterebilir. Burun tıkanıklığı, burun akıntısı yahut kuruluk, hapşırma ve geniz akıntısı görülürken alerjik formun bilakis, nadiren burunda kaşıntıya, ve ek olarak gözler yahut boğazda kaşıntıya neden olur.
Burun akıntısı ağır olmakla birlikte burun kaşıntısı eşlik etmeksizin baş ağrısı mahsusen frontal baş ağrısı eşlik edebilir.
Yemek sonrasında (özellikle baharatlı yiyecekler) kimi hastalarda daha ziyade burun akıntısı yahut tıkanıklığı görülür.
Sıradan bireyleri rahatsız etmeyen çevresel koşullar tarafından tetiklenebilen kalıcı yahut aralıklı nazal semptomlara yol açabilir.
Sıcaklık ve nem değişimlerinden ötürü bazen mevsimsel bir değişim mevcut olabilir.
Çevresel faktörler arasında güçlü koku, soğuk havaya maruz kalma, sıcaklık, nem ve / yahut hava basıncındaki değişiklikler yanında alkollü içeceklerin içilmesi ve adetle ilgili hormon seviyelerinde değişiklikler burun şikayetlerin oluşmasına yol açabilir.
VAZOMOTOR RİNİT TANISI NASIL YAPILIR?
Vazomotor rinit tanısı öncelikle klinik hikaye ve gayri bilinen nedenlerin dışlanması ile konur.
Vazomotor rinit tanısı hastanın şikayetlerinin hikayesi ve tetikleyicilerinin saptanması üzerine heyetidir. Bilhassa alerjik rinitin dışlanması gerekir. Hastanın semptomlarına yol açan nedenleri ortaya koymak için alerji testlerine en sık deri prick testine ve kandan yapılan alerji testlerine başvurulur.
Hastanın şikayetlerinin hikayesi, dikkatle alındıktan sonra umumiyetle dikkatli bir burun ve boğaz muayenesi yapılması teşhis için gereklidir. Hikaye ve muayeneden sonra birtakım testlere başvurulabilir. Alerjik bir temel olmadığından emin olmak için alerji deri prick testi ve başka alerji testleri yapılmalıdır. Bu testler tedavi yaklaşımımızı etkileyecektir.
Alerjik olmayan rinit ayırıcı tansında hipotroidi akromegali üzere marazlara dikkat edilmesi gereklidir. vazomotor rinitin nonalerjik eosinofillik rinit (NARES) ayırımının yapılması ve başka alerjik olmayan rinitten ayırt edilmesi için kan ve gayri testlerin alerji eksperleri tarafından yapılması daha elverişli olur.
VAZOMOTOR RİNİT TEDAVİSİ NASIL YAPILIR ?
Vazomotor rinitte tedavi seçenekleri olmasına karşın net ve kesin bir tedavisi yoktur. Uzun periyodik şikayetleri olan hastaların uygulayabileceği tedavi seçenekleri öncelikle irritan faktörlerden kaçınmaya yöneliktir. Semptomlara yönelik olarak konutta hazırlayacağımız yahut eczenelerden alabileceğimiz tuzlu su içeren yıkama solüsyonları yahut semptomatik ilaç tedavisinden faydalanabiliriz. Ayrıyeten sempatik ve parasempatik had sistemindeki dengesizliğini tedavi etmek için nörektomi ve alt konka hipertrofisine yönelik cerrahi teşebbüsleri kapsamaktadır.
Vazomotor rinit tedavisinde tedbirler nelerdir ?
Vazomotor rinit şikayetlerine yol açan nedenlerden kaçınma son radde değerlidir. Teneffüs tahriş edici olan güçlü koku (parfüm, sabun, boya vb.) Ve hava kirletici hususlar (duman dumanı, tütün dumanı) üzere çevresel tetikleyicilerden kaçınılması semptomların daha da berbatlaşmasını engellemek için tavsiye edilebilir.
Konutunuzun içini sabit bir sıcaklıkta tutmak ve havanın nemini ayarlamak için bir nemlendirici kullanmak, rinit semptomlarını azaltmaya yardımcı olabilir. Hane ve işyerini tozdan, dumandan ve başka alerjenlerden ve çevresel tahriş edici unsurlardan uzak tutmaya da çalışmalısınız. Vazomotor rinitli birçok hasta alerjik yolla olmasa da en güçlü tahriş edici olan hanenin içindeki tozlar için tedbir almalıdır.
Alkollü içeceklerin, bilhassa bira ve şarabın içilmesi, çoklukla vazomotor rinit semptomlarını şiddetlendirir ve kaçınılması beklenen faktörler olarak kabul edilebilir. Kimi ilaçlar mahsusen aspirin üzere nsai ilaçlar yahut Reserpin ve Propranalol içeren tansiyon ilaçları, şikayetlerin daha da kötüleştirebilir. Bunların dışında aldığınız ilaçlar konusunda haber almak için hekiminize danışmalısınız.
Egzersiz yapmak ve Fizikî aktivite, kan damarların üzerinde tesiri olan sempatik hudut sisteminin düzenlenmesi yardımcı olur.
Vazomotor rinitte tedbirler dışında hanede hazırlayacağımızı tuzlu solüsyonları yahut eczanelerden alacağımız %0.9’luk serum fizyolojik içeren solüsyonlar ile yapılan burun yıkamalarının, burun içinde nokta alan irritanların uzaklaştırılması ve temizlenmesine yardımcı olarak sekresyonların azalmasını sağlayabilir.
Vazomotor rinit tedavisinde İlaç Tedavisi nelerdir ?
Antihistaminikler değişken bir yanıta sahiptir. 2. jenerasyon oral antihistaminikler vazomotor rinit tedavisinde tesiri çok görülmemektedir, gelgelelim 1. jenerasyon oral antihistaminikler antikolinerjik aktiviteye bağlı olarak kimi yararlar sağlayabilir. Münhasıran kimi topikal antihistaminiklerin nasal spray olarak kullanılmasıyla vazomotor rinitte tesiri olduğu tespit edilmiştir.
Memleketimizde de eczanelerde mahal alan topikal antihistaminikten azelastin, vazomotor rinit için tesirli olduğu gösterilen bir ilaçtır.
Antihistaminik ilaçlar ana semptomu burun akıntısı olan ve ekseriyetle alerjik rinit ve vazomotor rinit birlikte olan birçok hasta için kullanılabilir.
Antikolinerjik ajanlar içinde topikal tatbik için onaylanan tek topikal antikolinerjik ilaç, ipratropium bromürdür. Burun akıntısı daha ağır olan hastalarda, yahut tek semptom olduğunda ipratropyum bromür (% 0,03) burun spreyi önerilir. Güncellenen rinit pratik parametrelerinden intranazal kortikosteroid ile kombinasyon halinde tasarrufu, burun akıntısı tedavisi için tek başına kullanılan bir ilaca nazaran daha tesirlidir.
İntranazal kortikosteroidlerin münhasıran vazomotor rinit ve NARES'de tesirli olduğu bulunmuştur. Klinik olarak, şu anda mevcut olan intranazal steroidler arasında bir fark bulunmadığı görülmektedir. Çabucak tesirini göstermeye başlamazlar semptomların güzelleşmeye başlaması 24 ila 72 saat sürebilir. Topikal steroidler burun tıkanıklığı, burun akıntısı ve hapşırma üzerinde tesirlidir. Fosfolipaz A2'yi inhibe ederek, asetilkolin reseptörlerinin aktivitesini azaltarak ve bazofil, mast hücresi ve eozinofil sayılarını azaltarak, vazoaktif mediyatörlerin neden olduğu lokal inflamatuar cevabı baskılarlar.
Dekonjestanlar yahut sempatomimetik ajanlar, çoğunlukla tıkanıklık için kullanılır. Vazomotor rinitin tedavisi için dekonjestanlar dirençli hastalar için yalnızca 10 gün vade ile olmalıdır. Dekonjestanlar burun kan damarlarını daraltarak çalışır. Bu ilaçlar, reçeteli bir burun spreyi yahut ağızdan alınan bir tablet formunda olabilir.
Topikal olarak, bu ilaçlar Rhinitis Medicamentosa'ya ( bu ilaçların topikal formülasyonlarını beş günden ziyade bir vade sonra kullandıktan sonra oluşan tıkanıklığına) neden olabilir.
Vazomotor rinit tedavisinde cerrahi tedaviler nelerdir?
Vazomotor Rinit ilaç tedavisine karşılık vermiyorsa, nadiren cerrahi prosedürler düşünülebilir. Vazomotor rinit için uygulanan cerrahi tedaviler daha çok alt konka hipertrofisine ve otonom had sisteminde bozukluklara yöneliktir.
6 yahut 12 aylık başarısız tıbbi tedaviden sonra (azelastin ve / yahut dekonjestanlar ve / yahut ipratropyum bromür ile intranazal kortikosteroid) sonra cerrahi seçenekler düşünülebilir. Hastanın vazomotor rinit yanında ağır nazal septal deviasyonuna bağlı burun tıkanıklığı varsa alt konka hipertrofisi, adenoidal hipertrofi yahut refrakter sinüzit üzere birlikte öbür sıkıntıları varsa cerrahi süreçler daha ön planda tutulabilir.
Alk konka hipertrofisine yönelik olarak sklerozan husus enjeksiyonları, dışında radyofrekans ile koterisazyon yahut gümüş nitrat ile kimyasal yahut elektrokoterisazyon süreçleri yapılabilir. Kriyoterapi de mukoza ve submukozayı üzerine yapılan tedavi ile tıkanıklık için epey başarılı bir biçimde tedavi edilebilir. Bununla birlikte, bazen uzun müddetli postoperatif burun tıkanıklığı ve nazal septumda hasar mümkünlüğü da vardır.
Gümüş nitrat yahut elektrik akımı ile yapılan koterisazyon, yalnızca mukozayı tesir eder. Kriyoterapi, submukozayı da etkilediği için koterizasyondan üstündür.
Alt konka kemiğinin submukozal rezeksiyonu, parsiyel yahut total konka rezeksiyonu, ve turbinoplasti üzere cerrahi süreçler uygulanabilir. Ameliyat sonrası kanamanın olabileceği güç prosedürlerdir. Kısmi yahut total alt konka rezeksiyonu burun tıkanıklığı için epeyce başarılı tedavilerdir, gelgelelim ameliyat sonrası kanama ve kabuklanmaya yol açabilir.
Vidian nörektomi ile hem semptatik hemde parasempatik sistemdeki fonksiyon bozukluğu düzeltilmeye çalışılır. Mahsusen burun akıntısı üzerine son radde tesirlidir. Vidian hudut dışında anterior etmoid had blokajı yahut sphenopalatin had ganglion blokajınında tesirli olduğunu gösteren çalışmalar vardır.
Otonom had sistemi, burun ve paranazal sinüsleri üzerinde tesiri vardır başkaca astım üzere teneffüs yolu hastalıklarında kıymetli bir rol oynar. Burun içindeki damarlar ve bezlerin otonom had sistemi tarafından uyarılması burnumuzdan içimize aldığımız havanın sıcaklığının düzenlenmesini ayrıyeten neminin ayarlanması sağlar bunun dışında alt teneffüs yollarına hava geçişinde partiküllerin temizlenmesi üzerinde de kıymetli bir role sahiptir.
Yeni geliştirilen tedavi formülleri bu otonomik disfonksiyon üzerine planlanmaktadır.
Botulinum toksin A'nın nöroimmünomodülatör tesirleri ile semptomlarını hafifletme konusunda umut verici sonuçlar göstermiştir. Burun içine uygulanan botulinum toksin tip A (BTX-A) enjeksiyonu tedavi burun akıntısı ve başka semptomların azalmasına neden olduğu bildirilmiştir.
Kapsaisin de yeni bir anti-enflamatuar sınıf olarak ortaya çıkmıştır. Kapsaisin, al biberin yağında bulunan kimyasaldır ve başlangıçta uygulanan yeri tahriş eder, lakin daha sonra duyusal hudut liflerini duyarsızlaştırır. Burun tıkanıklığı, hapşırma ve tıkanıklıktan sorumlu burun hiperreaktivitesini denemek ve azaltmak için intranazal kullanılmıştır ve çalışmalarda tesirli olduğu gösterilmiştir.
Sfenopalatin gangliona uygulanan akupunktur ile bir çalışmada, hava yolunda güzelleşme olduğu gösterilmiştir. Amerikada yapılan bir çalışmada akupunktur uygulanan bir hasta öbeğinde vazomotor rinit semptomlarında azalma olduğu gösterilmiştir. Öteki bir çalışmadaysa tesirli olmadığı gösterilmiştir.
Gümüş nitratın topikal olarak burun içine uygulanması bir çalışmada tesirli olduğu bulunmuştur. Hastalarda burun akıntısı, hapşırma ve burun tıkanıklığında güzelleşme saptandı. Vazomotor rinitli hastalarda prospektif olarak yapılan iki çalışma da nazal semptomlarda mealli düzgünleşme sağladı gösterilmiştir.
SONUÇ OLARAK
Vazomotor Rinit, aralıklı (gelen ve giden) hapşırma atakları, burun içindeki mukozadaki kan damarının genişlemesine bağlı olarak burun akıntısı ve burun tıkanıklığı ile ortaya çıkan kronik rinittir.
Hayatımız boyunca karşılaşabileceğimiz çeşitli kimyasal içerikli kokuları yahut tahriş edici hususları, hava değişimleri, kimi ilaçlar, muayyen yiyecekleri ve kronik marazlar vazomotor rinit belirtilerinin ortaya çıkmasına yol açabilir.
Polen, toz, küf yahut kedi, köpek, kuş üzere hayvan tüyleri de dahil olmak üzere havada bulunan kimyasal içerikli partiküller, alerjik reaksiyona yol açmadan da yani bu şeylere aslında alerjisi olmamasına karşın kimi kişileri rahatsız edebilir.
Vazomotor rinit tanısı hastanın şikayetlerinin hikayesi ve tetikleyicilerinin saptanması üzerine heyetidir. Münhasıran alerjik rinitin dışlanması gerekir.
Vazomotor rinitte tedavi tedbir, ilaç tedavi ve cerrahi teknikler ile yapılır.
6 yahut 12 aylık başarısız tıbbi tedaviden sonra (azelastin ve / yahut dekonjestanlar ve / yahut ipratropyum bromür ile intranazal kortikosteroid) sonra cerrahi seçenekler düşünülebilir.
Burun içine uygulanan botulinum toksin tip A (BTX-A) enjeksiyonu ve Kapsaisin de yeni bir anti-enflamatuar ilaçlar yeni tedaviler olarak önümüze çıkmaktadır.
Alerjik bir nedenin dışlanmasından sonra alerjik olmayan rinit tanısı konur. Alerji bilirkişileri tarafından yapılacak olan alerji testleri ve başka testler neticesinde vazomotor rinit tanısı konulabilir.