Uyku, sanıldığının tersine, dış yerküreyle bağlantıların sınırlandığı bir devir değildir. Uyku dört basamaktan meydana gelir.
1. basamak uyku ile uyanıklık arası periyottur.
2. basamak hafif uykudur. Delta basamağı denilen basamak derin uykudur. Vücut dinlenmesi bu periyotta gerçekleşir ve vücut sıhhatiyle yakından ilgilidir. REM basamağı (Rapid Eye Movement) “hızlı göz hareketleri” mealine gelir ve umumiyetle düşlerin görüldüğü bir periyottur. Ruhsal dinlenme bu periyotta gerçekleşir ve ruh sıhhatiyle yakından ilgilidir. Mektep öncesi çocuklarda uykuya dalmada güçlük ve sık uykudan uyanma en çok görülen durumdur. Birtakım araştırmalara nazaran küçük evlatların % 25’inde uyku bozukluğu görülmektedir. Bu durumu ortaya çıkaran nedeni bulmak için kapsamlı bir araştırma yapmak gerekebilir. Evladın maruz kalabileceği fizyolojik rahatsızlıkların yanı sıra, dehşet, anksiyete üzere ruhsal nedenler ya da dış etraf koşulları, uyku nizamının bozulmasına sebebiyet verebilir.
Çocuklarda uyku bozukluklarına yol açabilecek anlaşılan başlı nedenler şöyle sıralanabilir:
• Ailenin günlük nizamı
• Ailenin kültürel yapısı
• Ailenin demografik yapısı ( meskende yaşayan bireyler, yaş ve cinsiyetleri)
• Meskendeki oda dağılımı (Çocuğun uyuduğu ortam)
• Konuttaki gürültü seviyesi (Dış ve iç etkenler)
• Ebeveyn evlat bağlanması
• Evladın mizacı
• Evladın sıcak-soğuk üzere fizikî kurallara verdiği reaksiyon
• Evladın ruhsal ve toplumsal olgunluk seviyesi Birlikte koordinasyona Evladın ve ebeveynin uyku tertiplerini etkileyen değerli bir faktör bir arada uyumadır.
Evladın ebeveynleriyle kendi odasında, ebeveynin odasında ya da herkesin uyuduğu gayrı bir yatak odasında uyuması, devletimizde de sıkça görülmektedir. Bu durum kimi vakit az odalı bir meskende oturulması, tatillerde birebir odanın paylaşılmış olması üzere ekonomik sebeplerden oluşabileceği üzere, kimi devir da evladın hasta olması üzere fizyolojik yahut kaygı, anksiyete üzere ruhsal sebeplere bağlı olarak da gerçekleşebilmektedir. Ekseriyetle evladın ana peder ile yatma isteğinin gerisinde ana ve pederden kaynaklanan nedenler yatar. Bilhassa bebeklik ve birinci çocukluk periyodunda ebeveynler beslenme ya da korunma muhtaçlıkları için, evlatlara kolay ulaşabilmek için yanlarında yatırmaktadırlar. Evlat kendi odasında uykuya dalmış olsa bile gece rastgele bir nedenle ebeveyn odasına geldiğinde uyku mahmurluğu ya da gayrı sebeplerle evladı tekrar yatağına götürmemektedirler.
Ebeveynin hırsız girerse ya da sarsıntı olursa üzere telaşları da evlatların ebeveyn odasında yatma davranışını pekiştiren durumlar olarak önümüze çıkmaktadır. Kabus görme Mektep öncesi ve mektep çağı çocuklarda gece kabus görme sıkça rastlanılan bir durumdur. Kontrolsüz izlenen televizyon programlarının bu tıp davranışın ortaya çıkmasında temel faktörlerden biri olduğu söylenebilir, fakat müthiş düşler evladın kendi hayal dünyasından da çıkabilir. Bu türlü bir durumla karşılaşıldığında umumide düşünde gördüğünü farzettiğimiz vukuatı ya da figürü reddetmeyi seçeriz..Oysa sizin bu reddetmeye yönelik uğraşınız asla evladı sakinleştirmeyecektir. Korkmasını makul karşıladığınızı söylemeniz, onu dehşetiyle yüzleşmek konusunda daha istekli yapacaktır. Ayrıyeten gördüğü hayalini anlattırmak, anlatmakta zorluk çekiyorsa fotoğrafını yaptırmak, kaygısıyla yüzleşmesini sağlayacaktır. Laflı yahut çizerek size anlatılan korkutucu temanın aslında gerçek olmadığını bu aşamadan sonra anlatabilirsiniz. Endişesiyle nasıl başedebileceğine dair vereceğiniz ipuçları da daha dikkatlice dinlenecektir. Evladın dehşet davranışını abartılı bir halde değerlendirmemek, vücut lisanınızla abartılı bildiriler vermemek, panik olmamak ve evlada sakin yaklaşmak, sarılmak ve sakinleştirmek, tekrar yatağına yatırıp gerektiği kadar yanında oturmak da yardımcı olacaktır. Kabus gören evlatlar kaygı yansısı verdiğinde tam uyanıklık durumuna geçmedikleri için saçlarını okşamak, elini tutmak, yumuşak bir sesle onunla konuşmak tekrar uykuya dalmasını kolaylaştıracaktır. Kabuslar, gece dehşetleri, alt ıslatma ya da diş gıcırdatma üzere meseleler uzun müddetli olduğunda ve evladın gece uykularını engellediğinde mütehassıs yardımı almak gerekebilir.
Ainsworth’un bağlanma teorisine nazaran, inançsız bağlanmış evlatlar daha korkuludur; bu yüzden temel bakım veren kimseden ayrıldıklarında çok daha çokça güçlük yaşarlar. Bu da çocuklarda uyumayı reddetme ya da uyku devri geldiğinde karşı gelme davranışları sergilemelerine neden olur.
Ne yapmalı?
Uyku bozukluklarında pek çok davranışsal metodun evlatlar üzerinde tesirli olduğu bilinmektedir. Fakat bu metotların uygulanmasında bilirkişi, ebeveyn ve evladın yakın muhitindeki öbür insanların birlikte ve entegrasyon içinde çalışması gerekmektedir. Ebeveynlerin öncelikle dikkat etmesi gereken husus istenmeyen davranış gerçekleştiğinde davranışı pekiştirecek reaksiyonlarda bulunmamaktır. Ebeveynler ya da evladın yakın etrafındaki gayri şahıslar evladın yatma vakti geldiğinde ya da gece uyanmalarında öfkeli hareketlerini görmezden gelmelidir.
Evlat yattıkları odaya gelirse, evlatla mümkün olduğu kadar ilgilenmemeli, evlatla etkileşimi kısa tutarak, az göz kontağı kurmalı ve tatlı lakin kararlı bir halde odasına gitmesi söylenmelidir. Çocuktaki davranış istenen seviyede formlandığı takdirde çeşitli armağanlarla koşullanma sağlanabilir. Kendi odasında yatmakta zorlanan bir evlat, bu davranışı gerçekleştirmesi halinde ufak mükafatlar aldığı takdirde davranışın devamlılığı konusunda daha istekli olacaktır.
Bunlara dikkat! • Evladın uykuya dalacağı odanın fizikî koşullarının uykuya müsait olmasına dikkat edilmeli, oda sıcaklığı ne çok soğuk ne de çok sıcak olmalıdır. 24 0C’den daha sıcakta uyumak, daha çok uyanmaya, REM ve Delta uykusunda azalmaya sebep olmaktadır. Lakin oda sıcaklığının 17 0C ‘den 12 0C ‘ye kadar düşürülmesi de görülen hayallerin içeriğini olumsuz olarak etkilemektedir. • Evladınızın muhtaçlık duyduğundan daha ziyade uyutmaya çalışmak da yanlış bir fiildir. Uyku müddeti birtakım ferdî farklılıklar göstermesine karşın bebeklerde yaklaşık 16 saat, 12 yaş dolayında 8 saattir. Tıpkı saatte uyumaya alıştırılmış bir evlat, yaşa nazaran olağan uyku vadesini size hiç sorun çıkarmadan gerçekleştirecektir. Velev uyku öncesinde ılık bir duş alınması uykuya dalmasını da, uykunun kalitesini de olumlu cihette etkileyecektir. • Uyunulan ortamın sesten yalıtılmış ve karanlık olması, uykunun kalitesini arttıracaktır. Gürültülü muhit kurallarında uyuyanların, uykularında daha az Delta, daha az REM, daha çok bir ve 2. basamak uykusu vardır. Fakat bundan kast edilen herkesin hanede parmak uçlarında yürümesi değildir.
Meskendeki alışılagelmiş gürültü seviyesi korunarak da evlat uykuya dalabilir. Velev validenin mutfaktan gelen yumuşak sesi, pederin kapı önünden geçmesi üzere sesler evladınızı rahatlatabilir. • Uyumamakta direnen evladınızı, ağlar vaziyette yatağında bırakmak katiyetle bir disiplin ve kararlılık yolu değildir. Olsa olsa evladınızın güvensizlik yaşamasına yol açabilecek bir tavırdır. • Evladınız rastgele bir sebeple uyanıp, yatağınıza gelse bile onu tersleyerek yatağına göndermek tarafına ona odasına kadar eşlik edebilir, yanına yatmadan bir mühlet onunla kalabilir, saçlarını okşayabilir yahut masal anlatarak rahatlamasını sağlayabilirsiniz. • Yeniden topluluğumuzda sıkça rastlanan ayakta sallayarak uyutmak, ritmik devinimlerle evladın uykuya dalmasını kolaylaştırsa da, daha sonra bu alışkanlığı kazanmış bir evladınız olacağından, kendi yatağında armoniye alışkanlığı kazanması o nispette zorlaşacaktır. • Evladınız yatağa yatmadan evvel kesinlikle bebekse, altı temizlendikten ve karnı doyurulduktan sonra uyutulmalıdır. Daha büyük evlatlar içinse tuvalet ve yemek muhtaçlığının giderilmesinin yanında çevresel başka uyaranların da bastırılmış olması gerekmektedir. • Uykuyu bir ceza sistemi olarak kullanmak da uyku nizamını bozucu bir teşebbüstür. Evladınıza kazandırmak istediğiniz her davranışta olduğu üzere, uyku alışkanlığı da sabır ve dikkat gerektirir. Yatağa gitmesinde birkaç denemede başarısız olununca pes etmeden denemeye devam etmeli, kararlı olduğunuzu ayan etmelisiniz. • Yatağında yatan bir evlat, her ne sebeple olursa olsun bir sair gün kanepede televizyon seyrederken uykuya dalıyorsa, uyku alışkanlığı sekteye uğrayacaktır.
1. basamak uyku ile uyanıklık arası periyottur.
2. basamak hafif uykudur. Delta basamağı denilen basamak derin uykudur. Vücut dinlenmesi bu periyotta gerçekleşir ve vücut sıhhatiyle yakından ilgilidir. REM basamağı (Rapid Eye Movement) “hızlı göz hareketleri” mealine gelir ve umumiyetle düşlerin görüldüğü bir periyottur. Ruhsal dinlenme bu periyotta gerçekleşir ve ruh sıhhatiyle yakından ilgilidir. Mektep öncesi çocuklarda uykuya dalmada güçlük ve sık uykudan uyanma en çok görülen durumdur. Birtakım araştırmalara nazaran küçük evlatların % 25’inde uyku bozukluğu görülmektedir. Bu durumu ortaya çıkaran nedeni bulmak için kapsamlı bir araştırma yapmak gerekebilir. Evladın maruz kalabileceği fizyolojik rahatsızlıkların yanı sıra, dehşet, anksiyete üzere ruhsal nedenler ya da dış etraf koşulları, uyku nizamının bozulmasına sebebiyet verebilir.
Çocuklarda uyku bozukluklarına yol açabilecek anlaşılan başlı nedenler şöyle sıralanabilir:
• Ailenin günlük nizamı
• Ailenin kültürel yapısı
• Ailenin demografik yapısı ( meskende yaşayan bireyler, yaş ve cinsiyetleri)
• Meskendeki oda dağılımı (Çocuğun uyuduğu ortam)
• Konuttaki gürültü seviyesi (Dış ve iç etkenler)
• Ebeveyn evlat bağlanması
• Evladın mizacı
• Evladın sıcak-soğuk üzere fizikî kurallara verdiği reaksiyon
• Evladın ruhsal ve toplumsal olgunluk seviyesi Birlikte koordinasyona Evladın ve ebeveynin uyku tertiplerini etkileyen değerli bir faktör bir arada uyumadır.
Evladın ebeveynleriyle kendi odasında, ebeveynin odasında ya da herkesin uyuduğu gayrı bir yatak odasında uyuması, devletimizde de sıkça görülmektedir. Bu durum kimi vakit az odalı bir meskende oturulması, tatillerde birebir odanın paylaşılmış olması üzere ekonomik sebeplerden oluşabileceği üzere, kimi devir da evladın hasta olması üzere fizyolojik yahut kaygı, anksiyete üzere ruhsal sebeplere bağlı olarak da gerçekleşebilmektedir. Ekseriyetle evladın ana peder ile yatma isteğinin gerisinde ana ve pederden kaynaklanan nedenler yatar. Bilhassa bebeklik ve birinci çocukluk periyodunda ebeveynler beslenme ya da korunma muhtaçlıkları için, evlatlara kolay ulaşabilmek için yanlarında yatırmaktadırlar. Evlat kendi odasında uykuya dalmış olsa bile gece rastgele bir nedenle ebeveyn odasına geldiğinde uyku mahmurluğu ya da gayrı sebeplerle evladı tekrar yatağına götürmemektedirler.
Ebeveynin hırsız girerse ya da sarsıntı olursa üzere telaşları da evlatların ebeveyn odasında yatma davranışını pekiştiren durumlar olarak önümüze çıkmaktadır. Kabus görme Mektep öncesi ve mektep çağı çocuklarda gece kabus görme sıkça rastlanılan bir durumdur. Kontrolsüz izlenen televizyon programlarının bu tıp davranışın ortaya çıkmasında temel faktörlerden biri olduğu söylenebilir, fakat müthiş düşler evladın kendi hayal dünyasından da çıkabilir. Bu türlü bir durumla karşılaşıldığında umumide düşünde gördüğünü farzettiğimiz vukuatı ya da figürü reddetmeyi seçeriz..Oysa sizin bu reddetmeye yönelik uğraşınız asla evladı sakinleştirmeyecektir. Korkmasını makul karşıladığınızı söylemeniz, onu dehşetiyle yüzleşmek konusunda daha istekli yapacaktır. Ayrıyeten gördüğü hayalini anlattırmak, anlatmakta zorluk çekiyorsa fotoğrafını yaptırmak, kaygısıyla yüzleşmesini sağlayacaktır. Laflı yahut çizerek size anlatılan korkutucu temanın aslında gerçek olmadığını bu aşamadan sonra anlatabilirsiniz. Endişesiyle nasıl başedebileceğine dair vereceğiniz ipuçları da daha dikkatlice dinlenecektir. Evladın dehşet davranışını abartılı bir halde değerlendirmemek, vücut lisanınızla abartılı bildiriler vermemek, panik olmamak ve evlada sakin yaklaşmak, sarılmak ve sakinleştirmek, tekrar yatağına yatırıp gerektiği kadar yanında oturmak da yardımcı olacaktır. Kabus gören evlatlar kaygı yansısı verdiğinde tam uyanıklık durumuna geçmedikleri için saçlarını okşamak, elini tutmak, yumuşak bir sesle onunla konuşmak tekrar uykuya dalmasını kolaylaştıracaktır. Kabuslar, gece dehşetleri, alt ıslatma ya da diş gıcırdatma üzere meseleler uzun müddetli olduğunda ve evladın gece uykularını engellediğinde mütehassıs yardımı almak gerekebilir.
Ainsworth’un bağlanma teorisine nazaran, inançsız bağlanmış evlatlar daha korkuludur; bu yüzden temel bakım veren kimseden ayrıldıklarında çok daha çokça güçlük yaşarlar. Bu da çocuklarda uyumayı reddetme ya da uyku devri geldiğinde karşı gelme davranışları sergilemelerine neden olur.
Ne yapmalı?
Uyku bozukluklarında pek çok davranışsal metodun evlatlar üzerinde tesirli olduğu bilinmektedir. Fakat bu metotların uygulanmasında bilirkişi, ebeveyn ve evladın yakın muhitindeki öbür insanların birlikte ve entegrasyon içinde çalışması gerekmektedir. Ebeveynlerin öncelikle dikkat etmesi gereken husus istenmeyen davranış gerçekleştiğinde davranışı pekiştirecek reaksiyonlarda bulunmamaktır. Ebeveynler ya da evladın yakın etrafındaki gayri şahıslar evladın yatma vakti geldiğinde ya da gece uyanmalarında öfkeli hareketlerini görmezden gelmelidir.
Evlat yattıkları odaya gelirse, evlatla mümkün olduğu kadar ilgilenmemeli, evlatla etkileşimi kısa tutarak, az göz kontağı kurmalı ve tatlı lakin kararlı bir halde odasına gitmesi söylenmelidir. Çocuktaki davranış istenen seviyede formlandığı takdirde çeşitli armağanlarla koşullanma sağlanabilir. Kendi odasında yatmakta zorlanan bir evlat, bu davranışı gerçekleştirmesi halinde ufak mükafatlar aldığı takdirde davranışın devamlılığı konusunda daha istekli olacaktır.
Bunlara dikkat! • Evladın uykuya dalacağı odanın fizikî koşullarının uykuya müsait olmasına dikkat edilmeli, oda sıcaklığı ne çok soğuk ne de çok sıcak olmalıdır. 24 0C’den daha sıcakta uyumak, daha çok uyanmaya, REM ve Delta uykusunda azalmaya sebep olmaktadır. Lakin oda sıcaklığının 17 0C ‘den 12 0C ‘ye kadar düşürülmesi de görülen hayallerin içeriğini olumsuz olarak etkilemektedir. • Evladınızın muhtaçlık duyduğundan daha ziyade uyutmaya çalışmak da yanlış bir fiildir. Uyku müddeti birtakım ferdî farklılıklar göstermesine karşın bebeklerde yaklaşık 16 saat, 12 yaş dolayında 8 saattir. Tıpkı saatte uyumaya alıştırılmış bir evlat, yaşa nazaran olağan uyku vadesini size hiç sorun çıkarmadan gerçekleştirecektir. Velev uyku öncesinde ılık bir duş alınması uykuya dalmasını da, uykunun kalitesini de olumlu cihette etkileyecektir. • Uyunulan ortamın sesten yalıtılmış ve karanlık olması, uykunun kalitesini arttıracaktır. Gürültülü muhit kurallarında uyuyanların, uykularında daha az Delta, daha az REM, daha çok bir ve 2. basamak uykusu vardır. Fakat bundan kast edilen herkesin hanede parmak uçlarında yürümesi değildir.
Meskendeki alışılagelmiş gürültü seviyesi korunarak da evlat uykuya dalabilir. Velev validenin mutfaktan gelen yumuşak sesi, pederin kapı önünden geçmesi üzere sesler evladınızı rahatlatabilir. • Uyumamakta direnen evladınızı, ağlar vaziyette yatağında bırakmak katiyetle bir disiplin ve kararlılık yolu değildir. Olsa olsa evladınızın güvensizlik yaşamasına yol açabilecek bir tavırdır. • Evladınız rastgele bir sebeple uyanıp, yatağınıza gelse bile onu tersleyerek yatağına göndermek tarafına ona odasına kadar eşlik edebilir, yanına yatmadan bir mühlet onunla kalabilir, saçlarını okşayabilir yahut masal anlatarak rahatlamasını sağlayabilirsiniz. • Yeniden topluluğumuzda sıkça rastlanan ayakta sallayarak uyutmak, ritmik devinimlerle evladın uykuya dalmasını kolaylaştırsa da, daha sonra bu alışkanlığı kazanmış bir evladınız olacağından, kendi yatağında armoniye alışkanlığı kazanması o nispette zorlaşacaktır. • Evladınız yatağa yatmadan evvel kesinlikle bebekse, altı temizlendikten ve karnı doyurulduktan sonra uyutulmalıdır. Daha büyük evlatlar içinse tuvalet ve yemek muhtaçlığının giderilmesinin yanında çevresel başka uyaranların da bastırılmış olması gerekmektedir. • Uykuyu bir ceza sistemi olarak kullanmak da uyku nizamını bozucu bir teşebbüstür. Evladınıza kazandırmak istediğiniz her davranışta olduğu üzere, uyku alışkanlığı da sabır ve dikkat gerektirir. Yatağa gitmesinde birkaç denemede başarısız olununca pes etmeden denemeye devam etmeli, kararlı olduğunuzu ayan etmelisiniz. • Yatağında yatan bir evlat, her ne sebeple olursa olsun bir sair gün kanepede televizyon seyrederken uykuya dalıyorsa, uyku alışkanlığı sekteye uğrayacaktır.