TSSB oluşması için kişinin öncelikle travmatik bir olaya maruz kalması yahut tanıklık etmesi gerekir. Bu travmatik olayı olumsuz ömür olaylarından ayıran özellik; mevt, önemli yaralanma yahut cinsel şiddetin kendisi yahut tehdidiyle müsabaka durumudur. Travmatik olaylar, doğal afetler olabileceği üzere trafik kazaları, şiddet, tecavüz, azap üzere insan faktörüyle oluşmuş da olabilir. Bununla birlikte vakte bağlı olarak da tanımlanabilen travmatik olaylar, doğal afetler trafik kazaları üzere tek, kısa periyodik, beklenmedik bir olay formunda gerçekleşebileceği üzere, çocukluk istismarları, mesken içi şiddet, devam eden savaşlar, daima mahrumluk üzere kronik durumları da kapsayabilir.
BELİRTİLER
TSSB semptomları genel olarak dört kategoride sınıflandırılır.
İstem Dışı Gelen, Ortaya Giren Anılar ve Tekrar Deneyimleme
Kişi travmatik olayla ilgili istenmeyen, üzücü anıları anımsayabilir, kabuslar görebilir, gözünün önüne gelen imgelerle geriye dönüşler yaşayabilir. Kişi, travmatik olayı hatırlatan uyaranla karşılaştığında ağır ve besbelli seviyede ani duygusal ve fizyolojik reaksiyonlar verebilir. Bu istem dışı travmatik anılar, bireye travmatik olayı geçmişte olmuş bitmiş bir olaydan fazla, tıpkı canlılığıyla ‘şimdi ve burada’ yaşıyormuş tesirini verir.
Kaçınma
Kişi, istem dışı kanılarla tekrar deneyimlemeye maruz kaldıkça, travmatik olayla ilgili zahmet veren hisler, niyetler, anılar ve fizikî duyumlardan ve bunları tetikleyen çevresel uyaranlardan kaçınmaya çalışır.
Olumsuz Kanılar ve Hisler
Travmatik olaydan sonra kişinin niyetlerinde ve his durumunda abartılı olumsuz değişimler görülür. Kişinin kendisine, öteki insanlara ve dünyaya dair olumsuz değerlendirmeleri ve beklentileri oluşabilir ya da varsa daha da pekişebilir. Örneğin, ‘ben berbat biriyim’, ‘kimseye inanç olmaz’, ‘Dünya büsbütün tehlikeli bir yer’ giibi inançları oluşabilir.
Çok Uyarılma ve Tepkisellik
Bu belirtiler ortasında, çok sonluluk hali ve öfke patlamaları görülür. Bu çoklukla başka insanlara ve objelere fizikî yahut kelamlı hücum formunda kendini gösterir. Kişi pervasız yahut kendisine ziyan verici davranışlarda bulunabilir. Her an tetikte olma, basitçe ürkme hali ve konsantrasyonda zahmetler görülebilir. Ayrıyeten uykuya dalmada, uykuda kalmada zahmet yahut huzursuz ahenge üzere sorunları yaşanabilir. Bunun sebebi, kişinin uykuya dalmasını sağlayacak kadar kendisini yatıştıramaması ya da uyurken gördüğü kabuslardan kaçınmaya çalışması olabilir.
TEDAVİ USULLERİ
Travma sonrası gerilim bozukluğu tedavisinde öncelikli olarak kullanılan yol, psikoterapidir. Birebir vakitte konuşma terapisi olarak da isimlendirilen çeşitli psikoterapi cinsleri, hem travma sonrası gerilim bozukluğu belirtileri gösteren çocukları ve hem de yetişkinleri tedavi etmek için kullanılabilir. Travma sonrası gerilim bozukluğu tedavisinde farklı psikoterapi tipleri bulunur.
FARMAKOLOJİK TEDAVİ: Tssb için oluşturulan tedavi rehberlerinde, psikoterapi birinci seçenek olarak değerlendirildikten sonra farmakoterapi ikinci seçenek olarak bedellendirilmektedir.
DELİLE DAYALI PSİKOTERAPİ: Bilişsel davranışçı terapi, Uzun müddetli maruz bırakma terapisi ve Bilişsel işlemleme terapisi delile dayalı modellerdir.
EMDR: Türkçe açılımıyla Göz Hareketleriyle Duyarsızlaştırma ve Tekrar Sürece. EMDR terapisinde maksat, geçmişte yaşanan rahatsız edici anıları tekrar işleyerek duyarsızlaştırmayı sağlamak, düşünceyi tetikleyen yahut arttıran mevcut durumları ele almak ve olumlu inanç ve hislerle geliştirilen olumlu davranışları gelecekte karşılaşılacak benzeri problemler karşısında gösterebilmektir.
BELİRTİLER
TSSB semptomları genel olarak dört kategoride sınıflandırılır.
İstem Dışı Gelen, Ortaya Giren Anılar ve Tekrar Deneyimleme
Kişi travmatik olayla ilgili istenmeyen, üzücü anıları anımsayabilir, kabuslar görebilir, gözünün önüne gelen imgelerle geriye dönüşler yaşayabilir. Kişi, travmatik olayı hatırlatan uyaranla karşılaştığında ağır ve besbelli seviyede ani duygusal ve fizyolojik reaksiyonlar verebilir. Bu istem dışı travmatik anılar, bireye travmatik olayı geçmişte olmuş bitmiş bir olaydan fazla, tıpkı canlılığıyla ‘şimdi ve burada’ yaşıyormuş tesirini verir.
Kaçınma
Kişi, istem dışı kanılarla tekrar deneyimlemeye maruz kaldıkça, travmatik olayla ilgili zahmet veren hisler, niyetler, anılar ve fizikî duyumlardan ve bunları tetikleyen çevresel uyaranlardan kaçınmaya çalışır.
Olumsuz Kanılar ve Hisler
Travmatik olaydan sonra kişinin niyetlerinde ve his durumunda abartılı olumsuz değişimler görülür. Kişinin kendisine, öteki insanlara ve dünyaya dair olumsuz değerlendirmeleri ve beklentileri oluşabilir ya da varsa daha da pekişebilir. Örneğin, ‘ben berbat biriyim’, ‘kimseye inanç olmaz’, ‘Dünya büsbütün tehlikeli bir yer’ giibi inançları oluşabilir.
Çok Uyarılma ve Tepkisellik
Bu belirtiler ortasında, çok sonluluk hali ve öfke patlamaları görülür. Bu çoklukla başka insanlara ve objelere fizikî yahut kelamlı hücum formunda kendini gösterir. Kişi pervasız yahut kendisine ziyan verici davranışlarda bulunabilir. Her an tetikte olma, basitçe ürkme hali ve konsantrasyonda zahmetler görülebilir. Ayrıyeten uykuya dalmada, uykuda kalmada zahmet yahut huzursuz ahenge üzere sorunları yaşanabilir. Bunun sebebi, kişinin uykuya dalmasını sağlayacak kadar kendisini yatıştıramaması ya da uyurken gördüğü kabuslardan kaçınmaya çalışması olabilir.
TEDAVİ USULLERİ
Travma sonrası gerilim bozukluğu tedavisinde öncelikli olarak kullanılan yol, psikoterapidir. Birebir vakitte konuşma terapisi olarak da isimlendirilen çeşitli psikoterapi cinsleri, hem travma sonrası gerilim bozukluğu belirtileri gösteren çocukları ve hem de yetişkinleri tedavi etmek için kullanılabilir. Travma sonrası gerilim bozukluğu tedavisinde farklı psikoterapi tipleri bulunur.
FARMAKOLOJİK TEDAVİ: Tssb için oluşturulan tedavi rehberlerinde, psikoterapi birinci seçenek olarak değerlendirildikten sonra farmakoterapi ikinci seçenek olarak bedellendirilmektedir.
DELİLE DAYALI PSİKOTERAPİ: Bilişsel davranışçı terapi, Uzun müddetli maruz bırakma terapisi ve Bilişsel işlemleme terapisi delile dayalı modellerdir.
EMDR: Türkçe açılımıyla Göz Hareketleriyle Duyarsızlaştırma ve Tekrar Sürece. EMDR terapisinde maksat, geçmişte yaşanan rahatsız edici anıları tekrar işleyerek duyarsızlaştırmayı sağlamak, düşünceyi tetikleyen yahut arttıran mevcut durumları ele almak ve olumlu inanç ve hislerle geliştirilen olumlu davranışları gelecekte karşılaşılacak benzeri problemler karşısında gösterebilmektir.