Kalbe giden kan akışını artırmak amacıyla, daralmış koroner arterleri açmak için yapılan cerrahi olmayan tedavi yöntemine stent yerleştirilmesi ve/veya balon anjiyoplasti işlemi denir. Daralmış veya tıkanmış kalbe temiz kan taşıyan damarlar (koroner arterler) bu yöntem ile açılabilir. Balon/Stent işlemi için kararın verilmesi hastanın klinik durumuna göre değişkenlik gösterebilir.
Stent Takılmasının Amacı Nedir?
Balon anjiyoplasti (koroner damarların balon ile genişletilmesi işlemi) ve stent yerleştirilmesi, işlem için özel olarak tasarlanmış kateterin koroner arterlerin çıktığı yere yerleştirilmesinden sonra koroner damarları yeniden açarak kalbin beslenmesinin tekrardan normale döndürmek için yapılır.
Balon Anjiyoplasti Nedir?
İnce bir kateterin ucunda yer alan, ve basınçlı sıvı yardımı ile genişleyen bir balonun şişirilmesi ile daralmış kalp damarında açılma sağlanabilir. Balon şişirildiğinde, yağlı plak, tıkanmış olan arter duvarlarına karşı sıkıştırılır ve kan akışı artar. Balon anjiyoplasti için kullanılan tekniğin adı Perkütan Koroner Anjiyoplasti (PTCA) veya Perkütan Koroner Girişim(PKG)’dir.
Stent İşlemi?
Çoğu durumda stent yerleştirme, balon anjiyoplasti prosedürü ile kombinasyon halinde gerçekleştirilir. Stent, koroner arter içinde destek sağlamak için bir iskelet gibi davranan küçük, metal kafesten oluşmuş bir tüptür. Daralmış artere stent yerleştirmek için, kılavuz tel üzerinden ilerletilen bir balon kateter kullanılır. Stent daralmış olan bölgeye geldiğinde, balon şişirilir ve stent arterin çapına uygun şekilde genişler damar duvarına tutunur. Balon söndürüldükten sonra stent yerleştirildiği noktada daimi olarak kalır. Birkaç hafta içinde stentin üzeri normal damar hücreleri (endotel) ile kaplanarak iyileşir. Stent ile anjiyoplasti genellikle bir ya da iki koroner arterde daralma veya tıkanıklık olan hastalar için tavsiye edilir. İkiden fazla koroner arterde tıkanma varsa, koroner arter bypass cerrahisi söz konusu olabilir.
İlaçlı Stent Nedir?
İlaç salınımlı stentler yerleştirildiği bölgede belirli bir süre boyunca salınan ve damarda yeniden daralmayı azaltacak ilaçlar içermektedir. İlaç salınımlı stentler metal stent iskeleti yapısındadır ve yüzeylerinde ince ve kontrollü salınım yapma özelliği olan bir ilaçlı tabakaya sahiptir. Pek çok araştırma, ilaç salınımlı stentlerde tekrar daralma ihtimalinin ilaç salınımlı olmayan stentlere göre daha düşük olduğunu göstermektedir. Özellikle ince yapılı damarlarda, hastalıklı bölgenin uzun olduğu durumlarda, tam tıkalı damarlarda, damarların ikiye ayrıldığı noktalarda (bifurkasyon) ilaç salınımlı stentlerin belirgin avantajları vardır. İlaç salınımlı stentin uygulanabilirliği hastanın klinik durumu ve damar yapısına göre değişebilmektedir.
Eriyen İlaçlı Stentler Nedir?
Koroner damarın içinde yer alan yağ ve kireçten oluşan aterosklerotik plak belli bir darlık seviyesine ulaştığında kalp kasının beslenmesi bozulmaktadır. Bu darlığı açmak için balon anjiyoplasti ve stent tedavi seçeneklerinden biridir. Ancak stentler yerleştirildikten sonra ömür boyu damarın içerisinde kalmaktadır. Eriyebilen stentler işlem esnasına darlığı açmakta ve kalbin beslenmesini normal duruma getirmektedir. Sonraki aşamada üzerinde barındırdıkları ilaç ile aterosklerotik plak üzerine etki etmektedir. Görevini tamamladıktan sonra da eriyerek kaybolmakta ve yerlerini normal fonksiyonlu bir damar yapısına bırakmaktadırlar. Özetle, damarı açıp, ateroskleroza karşı ilaç salınımı yapıp, görevi bitince kaybolmaktadır.
Eriyebilen Stentlerin Avantajları Nelerdir?
Koroner damarın stente ihtiyacı kısa sürelidir. Görevini tamamladıktan sonra damarda kalmasının bir avantajı yoktur. Stent eridikten sonra geriye normal fonksiyonlu bir damar yapısı kalmaktadır.
İleride yapılacak tedavilere engel oluşturmaz. Bazen stentli bölgeye yeniden stent koymak veya bypass operasyonu gerektiğinde zorluklar az da olsa yaşanabilmektedir.
Kan sulandırıcı kullanım süresi azalmaktadır.
Metal stent konulan bölge tomografi ile incelenmesi mümkün değildir. Halbuki eriyebilen stent konulan damarlar koroner tomografi ile görüntülenme şansına sahiptir.
Yaşam kalitesini arttırmaktadır.
Eriyen Stentler Kimler İçin Önerilir?
Eriyen stentler, stent uygulanabilen hemen tüm hastalara önerilebilir. Ancak hastanın uygunluk duruma hekimi ile birlikte karar verilmektedir.
İlk kez stent kullanılacak hastalar için önerilmektedir. İleride aynı bölgeye bir tedavi girişimini kolaylaştırmaktadır. Özellikler genç hastalar daha çok fayda görmektedir.
Gelecekte işlem tekrarı ihtimali yüksek olan hastalara tercih edilmelidir. Risk faktörleri olan hastalarda yeniden daralma ve tedavinin tekrarı göz ardı edilmemelidir. Dolayısıyla metal stentlerin üzerine yeniden metal stent uygulamak hatta bazen 3. kez stent uygulamak gerekebilmektedir. Özellikle şeker hastalığı, tansiyon yüksekliği, sigara, kolesterol yüksekliği ve ailede kalp hastalığı öyküsü olması bu ihtimali arttırmaktadır.
Stent konulan hasta bölgenin takibinde standart anjiyografi yerine koroner tomografi kullanılabilmekte dolayısıyla hasta konforu ve emniyeti artmaktadır.
Metal alerjisi olan hastalara metal stent uygulanması tekrar daralma olasılığını arttırmaktadır.
Koroner bypass ameliyatına uygun yapıda olmayan ince yapılı damarlara ve uzun hastalıklı bölgelere uygulanması mümkündür.
Stent İşlemi Cerrahi İşlem Midir?
Hayır. Stent işlemi göğüs açılarak yapılmadığından ve herhangi bir yara oluşmadığından dolayı cerrahi işlem olarak kabul edilemez. İşlem süresi ameliyata göre çok daha kısadır. Bazı durumlarda, cerrahi prosedürün sonuçlarına bağlı olarak, daha sonra hastaya koroner girişimsel işlem tavsiye edilebilir.
Stent İşlemi Sırasında Uyanık Olacak Mıyım?
Evet. Eğer tedirginliğiniz varsa hafif bir sakinleştirici verilecektir, ancak tüm işlem sırasında uyanık ve bilinciniz açık olacaktır.
Stent İşlemi Nerede Gerçekleştirilir?
Koroner anjiyo ve stent işlemleri Anjiyo Laboratuarı’nda yapılmaktadır.
Stent İşlemini Kim Gerçekleştirir?
Stent işlemi girişimsel kardiyolog, hemşire ve teknisyenlerden oluşan ekip ile birlikte yapılmaktadır.
Stent İşlem Süresi Nedir, Günümü Nasıl Planlamalıyım?
Stent işlemi genellikle 30 ila 120 dakika arasında sürer, ancak hazırlık ve iyileşme süresi için birkaç saat eklemeli hatta bütün gün ve gece uzayabileceği varsayılarak hazırlanmalıdır.
Stent İşleminin Olası Riskleri Nelerdir?
Stent işlemi öncesi girişimsel kardiyoloğunuz yapılacak işlemin gerekçelerini, yararlarını ve olası risklerini anlatarak onam kağıdını takdim edecektir.
Stent İşlemi Koroner Damar Hastalığını Tedavi Ediyor Mu?
Evet. Stent işlemi kalbe giden kan akışını artırır, göğüs ağrısını ve kalp krizi riskini azaltır. Stent işlemi ile daralmış veya tıkanmış damarlar açılır ancak, kalp damar hastalığını tek başına tedavi etmez. Risk faktörlerini azaltmak ve gelecekteki hastalık gelişimi veya ilerleyişini önlemek için bazı yaşam tarzı değişiklikleri yapmanız ve önerilen ilaçları kullanmanız gerekir. En iyi sonuçları elde etmek için, sağlıklı bir yaşam tarzı için kararlı olmak önemlidir. İlaç düzenli almanız, diyet değişiklikleri yapmanız, sigarayı bırakmanız, düzenli egzersiz yapmanız gerekmektedir.
Stent İşlemi Öncesi Hazırlık?
Doktorunuz ile önceden tespit edilmiş olan alerjileri görüşün. Kullandığınız ilaçların isimlerini ve dozlarını belirten reçetenizi yanınızda getiriniz. En son yapılan kan testinizi, EKG, akciğer grafisi veya kalp için yapılan diğer tetkiklerinizi yanınızda getiriniz. Önceden yapılmış koroner anjiyografi veya balon anjiyoplasti/stent işlemine ait CD/DVD ve raporunuzu doktorunuzla paylaşınız.
Neler Getirmeli?
Bir aile üyesinin yanınızda olması gerekmektedir.
Rahat bir kıyafet getiriniz.
Değerli eşyalarınızı ve takılarınızı getirmeyiniz yada yakınınıza veriniz.
Hastaneden çıktıktan sonra sizi eve götürecek bir yakınınız olması gerekmektedir.
Stent İşlemi Sonrası Yapılacaklar
Hastaneden bir yakınınız ile taburcu edilirsiniz.
Kateter giriş yeri bakımı;
Kateter giriş yerinde birkaç gün siyah ve mor renk görülmesi normaldir. Giriş yeri aynı zamanda biraz şişmiş ve pembe olabilir ve giriş yerinde küçük bir yumru (bir fındık büyüklüğünde) olabilir.
1. İşlem sonrası sabah bu bandaj çıkarılabilir. Eğer çıkartılmadıysa duş alırken bu bandaj çekip çıkarılmalıdır.
2. Bandaj çıkarıldıktan sonra küçük bir yara bandı yapıştırılabilir.
3. Sabunlu su ile günde bir kez kateter giriş yerini ovmadan yıkayın.
4. Duştan sonra bu bölgeyi temiz ve kuru tutmaya özen gösterin.
5. Giriş yerine krem, losyon veya merhem uygulamayın.
6. İşlem kasıktan yapıldıysa rahat giysiler ve iç çamaşırı giyin.
Aktivite rehberi (Hekiminize tekrar danışınız)
İğne (kateter) giriş yerinden kanamayı önlemek için işlem sonrası ilk 3 ila 4 gün ıkınmayınız.
İşlemden sonra bir hafta boyunca havuza, jakuziye, küvete veya denize girmeyiniz.
Sabahları 5-10 dakika oda içinde yürümenizi öneririz.
Ağır kaldırmaktan kaçının (10 kg’dan fazla) ve işlemden sonra ilk 5 ila 7 gün boyunca ağır nesneleri itmeyin veya çekmeyin.
İşlemden sonra 5 gün boyunca yorucu etkinliklere katılmayın (koşu, golf, tenis, bowling)
Merdivenleri kullanacaksanız yavaş hareketlerle inip çıkmanızı öneririz.
İşlemden sonra bir hafta içerisinde aktivite düzeyinizi kademeli olarak arttırın.
Cinsel aktivite konusunda sorunuz varsa doktorunuza danışın.
Araba kullanma
Doktorunuz sizi bu konuda bilgilendirecektir.
İşe dönüş
Doktorunuz işe dönüşünüz ile ilgili özel bilgiler sağlayacaktır.
İlaçlar
Eve gitmeden önce doktorunuz ile ilaçları gözden geçirin. İşlem öncesi ilaçlarınızı almaya devam edip etmeyeceğinizi doktorunuza sorun.İşlem sonrası tedavinize yeni ilaçlar eklenebilir. Nasıl kullanacağınızı anladığınızdan emin olun. Sorunuz varsa taburculuk öncesi doktorunuzla konuşun.
Sağlıklı kalp yaşam programı
Sağlıklı bir kalp için ilaçlarınızı düzenli almak, diyet değişiklikleri yapmak, sigarayı bırakmak, düzenli egzersiz yapmanız tavsiye edilir.
T.C. Sağlık Bakanlığı İstanbul İl Sağlık Müdürlüğü İstanbul Dr. Siyami Ersek Göğüs Kalp ve Damar Cerrahisi
Eğitim ve Araştırma Hastanesi
Stent Takılmasının Amacı Nedir?
Balon anjiyoplasti (koroner damarların balon ile genişletilmesi işlemi) ve stent yerleştirilmesi, işlem için özel olarak tasarlanmış kateterin koroner arterlerin çıktığı yere yerleştirilmesinden sonra koroner damarları yeniden açarak kalbin beslenmesinin tekrardan normale döndürmek için yapılır.
Balon Anjiyoplasti Nedir?
İnce bir kateterin ucunda yer alan, ve basınçlı sıvı yardımı ile genişleyen bir balonun şişirilmesi ile daralmış kalp damarında açılma sağlanabilir. Balon şişirildiğinde, yağlı plak, tıkanmış olan arter duvarlarına karşı sıkıştırılır ve kan akışı artar. Balon anjiyoplasti için kullanılan tekniğin adı Perkütan Koroner Anjiyoplasti (PTCA) veya Perkütan Koroner Girişim(PKG)’dir.
Stent İşlemi?
Çoğu durumda stent yerleştirme, balon anjiyoplasti prosedürü ile kombinasyon halinde gerçekleştirilir. Stent, koroner arter içinde destek sağlamak için bir iskelet gibi davranan küçük, metal kafesten oluşmuş bir tüptür. Daralmış artere stent yerleştirmek için, kılavuz tel üzerinden ilerletilen bir balon kateter kullanılır. Stent daralmış olan bölgeye geldiğinde, balon şişirilir ve stent arterin çapına uygun şekilde genişler damar duvarına tutunur. Balon söndürüldükten sonra stent yerleştirildiği noktada daimi olarak kalır. Birkaç hafta içinde stentin üzeri normal damar hücreleri (endotel) ile kaplanarak iyileşir. Stent ile anjiyoplasti genellikle bir ya da iki koroner arterde daralma veya tıkanıklık olan hastalar için tavsiye edilir. İkiden fazla koroner arterde tıkanma varsa, koroner arter bypass cerrahisi söz konusu olabilir.
İlaçlı Stent Nedir?
İlaç salınımlı stentler yerleştirildiği bölgede belirli bir süre boyunca salınan ve damarda yeniden daralmayı azaltacak ilaçlar içermektedir. İlaç salınımlı stentler metal stent iskeleti yapısındadır ve yüzeylerinde ince ve kontrollü salınım yapma özelliği olan bir ilaçlı tabakaya sahiptir. Pek çok araştırma, ilaç salınımlı stentlerde tekrar daralma ihtimalinin ilaç salınımlı olmayan stentlere göre daha düşük olduğunu göstermektedir. Özellikle ince yapılı damarlarda, hastalıklı bölgenin uzun olduğu durumlarda, tam tıkalı damarlarda, damarların ikiye ayrıldığı noktalarda (bifurkasyon) ilaç salınımlı stentlerin belirgin avantajları vardır. İlaç salınımlı stentin uygulanabilirliği hastanın klinik durumu ve damar yapısına göre değişebilmektedir.
Eriyen İlaçlı Stentler Nedir?
Koroner damarın içinde yer alan yağ ve kireçten oluşan aterosklerotik plak belli bir darlık seviyesine ulaştığında kalp kasının beslenmesi bozulmaktadır. Bu darlığı açmak için balon anjiyoplasti ve stent tedavi seçeneklerinden biridir. Ancak stentler yerleştirildikten sonra ömür boyu damarın içerisinde kalmaktadır. Eriyebilen stentler işlem esnasına darlığı açmakta ve kalbin beslenmesini normal duruma getirmektedir. Sonraki aşamada üzerinde barındırdıkları ilaç ile aterosklerotik plak üzerine etki etmektedir. Görevini tamamladıktan sonra da eriyerek kaybolmakta ve yerlerini normal fonksiyonlu bir damar yapısına bırakmaktadırlar. Özetle, damarı açıp, ateroskleroza karşı ilaç salınımı yapıp, görevi bitince kaybolmaktadır.
Eriyebilen Stentlerin Avantajları Nelerdir?
Koroner damarın stente ihtiyacı kısa sürelidir. Görevini tamamladıktan sonra damarda kalmasının bir avantajı yoktur. Stent eridikten sonra geriye normal fonksiyonlu bir damar yapısı kalmaktadır.
İleride yapılacak tedavilere engel oluşturmaz. Bazen stentli bölgeye yeniden stent koymak veya bypass operasyonu gerektiğinde zorluklar az da olsa yaşanabilmektedir.
Kan sulandırıcı kullanım süresi azalmaktadır.
Metal stent konulan bölge tomografi ile incelenmesi mümkün değildir. Halbuki eriyebilen stent konulan damarlar koroner tomografi ile görüntülenme şansına sahiptir.
Yaşam kalitesini arttırmaktadır.
Eriyen Stentler Kimler İçin Önerilir?
Eriyen stentler, stent uygulanabilen hemen tüm hastalara önerilebilir. Ancak hastanın uygunluk duruma hekimi ile birlikte karar verilmektedir.
İlk kez stent kullanılacak hastalar için önerilmektedir. İleride aynı bölgeye bir tedavi girişimini kolaylaştırmaktadır. Özellikler genç hastalar daha çok fayda görmektedir.
Gelecekte işlem tekrarı ihtimali yüksek olan hastalara tercih edilmelidir. Risk faktörleri olan hastalarda yeniden daralma ve tedavinin tekrarı göz ardı edilmemelidir. Dolayısıyla metal stentlerin üzerine yeniden metal stent uygulamak hatta bazen 3. kez stent uygulamak gerekebilmektedir. Özellikle şeker hastalığı, tansiyon yüksekliği, sigara, kolesterol yüksekliği ve ailede kalp hastalığı öyküsü olması bu ihtimali arttırmaktadır.
Stent konulan hasta bölgenin takibinde standart anjiyografi yerine koroner tomografi kullanılabilmekte dolayısıyla hasta konforu ve emniyeti artmaktadır.
Metal alerjisi olan hastalara metal stent uygulanması tekrar daralma olasılığını arttırmaktadır.
Koroner bypass ameliyatına uygun yapıda olmayan ince yapılı damarlara ve uzun hastalıklı bölgelere uygulanması mümkündür.
Stent İşlemi Cerrahi İşlem Midir?
Hayır. Stent işlemi göğüs açılarak yapılmadığından ve herhangi bir yara oluşmadığından dolayı cerrahi işlem olarak kabul edilemez. İşlem süresi ameliyata göre çok daha kısadır. Bazı durumlarda, cerrahi prosedürün sonuçlarına bağlı olarak, daha sonra hastaya koroner girişimsel işlem tavsiye edilebilir.
Stent İşlemi Sırasında Uyanık Olacak Mıyım?
Evet. Eğer tedirginliğiniz varsa hafif bir sakinleştirici verilecektir, ancak tüm işlem sırasında uyanık ve bilinciniz açık olacaktır.
Stent İşlemi Nerede Gerçekleştirilir?
Koroner anjiyo ve stent işlemleri Anjiyo Laboratuarı’nda yapılmaktadır.
Stent İşlemini Kim Gerçekleştirir?
Stent işlemi girişimsel kardiyolog, hemşire ve teknisyenlerden oluşan ekip ile birlikte yapılmaktadır.
Stent İşlem Süresi Nedir, Günümü Nasıl Planlamalıyım?
Stent işlemi genellikle 30 ila 120 dakika arasında sürer, ancak hazırlık ve iyileşme süresi için birkaç saat eklemeli hatta bütün gün ve gece uzayabileceği varsayılarak hazırlanmalıdır.
Stent İşleminin Olası Riskleri Nelerdir?
Stent işlemi öncesi girişimsel kardiyoloğunuz yapılacak işlemin gerekçelerini, yararlarını ve olası risklerini anlatarak onam kağıdını takdim edecektir.
Stent İşlemi Koroner Damar Hastalığını Tedavi Ediyor Mu?
Evet. Stent işlemi kalbe giden kan akışını artırır, göğüs ağrısını ve kalp krizi riskini azaltır. Stent işlemi ile daralmış veya tıkanmış damarlar açılır ancak, kalp damar hastalığını tek başına tedavi etmez. Risk faktörlerini azaltmak ve gelecekteki hastalık gelişimi veya ilerleyişini önlemek için bazı yaşam tarzı değişiklikleri yapmanız ve önerilen ilaçları kullanmanız gerekir. En iyi sonuçları elde etmek için, sağlıklı bir yaşam tarzı için kararlı olmak önemlidir. İlaç düzenli almanız, diyet değişiklikleri yapmanız, sigarayı bırakmanız, düzenli egzersiz yapmanız gerekmektedir.
Stent İşlemi Öncesi Hazırlık?
Doktorunuz ile önceden tespit edilmiş olan alerjileri görüşün. Kullandığınız ilaçların isimlerini ve dozlarını belirten reçetenizi yanınızda getiriniz. En son yapılan kan testinizi, EKG, akciğer grafisi veya kalp için yapılan diğer tetkiklerinizi yanınızda getiriniz. Önceden yapılmış koroner anjiyografi veya balon anjiyoplasti/stent işlemine ait CD/DVD ve raporunuzu doktorunuzla paylaşınız.
Neler Getirmeli?
Bir aile üyesinin yanınızda olması gerekmektedir.
Rahat bir kıyafet getiriniz.
Değerli eşyalarınızı ve takılarınızı getirmeyiniz yada yakınınıza veriniz.
Hastaneden çıktıktan sonra sizi eve götürecek bir yakınınız olması gerekmektedir.
Stent İşlemi Sonrası Yapılacaklar
Hastaneden bir yakınınız ile taburcu edilirsiniz.
Kateter giriş yeri bakımı;
Kateter giriş yerinde birkaç gün siyah ve mor renk görülmesi normaldir. Giriş yeri aynı zamanda biraz şişmiş ve pembe olabilir ve giriş yerinde küçük bir yumru (bir fındık büyüklüğünde) olabilir.
1. İşlem sonrası sabah bu bandaj çıkarılabilir. Eğer çıkartılmadıysa duş alırken bu bandaj çekip çıkarılmalıdır.
2. Bandaj çıkarıldıktan sonra küçük bir yara bandı yapıştırılabilir.
3. Sabunlu su ile günde bir kez kateter giriş yerini ovmadan yıkayın.
4. Duştan sonra bu bölgeyi temiz ve kuru tutmaya özen gösterin.
5. Giriş yerine krem, losyon veya merhem uygulamayın.
6. İşlem kasıktan yapıldıysa rahat giysiler ve iç çamaşırı giyin.
Aktivite rehberi (Hekiminize tekrar danışınız)
İğne (kateter) giriş yerinden kanamayı önlemek için işlem sonrası ilk 3 ila 4 gün ıkınmayınız.
İşlemden sonra bir hafta boyunca havuza, jakuziye, küvete veya denize girmeyiniz.
Sabahları 5-10 dakika oda içinde yürümenizi öneririz.
Ağır kaldırmaktan kaçının (10 kg’dan fazla) ve işlemden sonra ilk 5 ila 7 gün boyunca ağır nesneleri itmeyin veya çekmeyin.
İşlemden sonra 5 gün boyunca yorucu etkinliklere katılmayın (koşu, golf, tenis, bowling)
Merdivenleri kullanacaksanız yavaş hareketlerle inip çıkmanızı öneririz.
İşlemden sonra bir hafta içerisinde aktivite düzeyinizi kademeli olarak arttırın.
Cinsel aktivite konusunda sorunuz varsa doktorunuza danışın.
Araba kullanma
Doktorunuz sizi bu konuda bilgilendirecektir.
İşe dönüş
Doktorunuz işe dönüşünüz ile ilgili özel bilgiler sağlayacaktır.
İlaçlar
Eve gitmeden önce doktorunuz ile ilaçları gözden geçirin. İşlem öncesi ilaçlarınızı almaya devam edip etmeyeceğinizi doktorunuza sorun.İşlem sonrası tedavinize yeni ilaçlar eklenebilir. Nasıl kullanacağınızı anladığınızdan emin olun. Sorunuz varsa taburculuk öncesi doktorunuzla konuşun.
Sağlıklı kalp yaşam programı
Sağlıklı bir kalp için ilaçlarınızı düzenli almak, diyet değişiklikleri yapmak, sigarayı bırakmak, düzenli egzersiz yapmanız tavsiye edilir.
T.C. Sağlık Bakanlığı İstanbul İl Sağlık Müdürlüğü İstanbul Dr. Siyami Ersek Göğüs Kalp ve Damar Cerrahisi
Eğitim ve Araştırma Hastanesi