Nerede O Eski Ramazanlar! 9 Ramazan Geleneği Senenin en guzel, en huzurlu ayı sonunda kapıda Oruc tutarak ruhen zenginleşeceğimiz, bir ay sonunda da bayramla bu durumu şenliğe cevireceğimiz o surec başlıyor Ailelerle daha sık bir araya gelmek ve kalabalık iftarlarla birlikte tum dostları gorme fırsatı hepimizi heyecanlandırıyor
Bu guzel surecin hissettirdikleri yavaş yavaş gundemimiz olmaya başlarken, eski zamanların Ramazan gelenekleri hakkında duşunmeden edemiyor insan Buyuklerimizin “nerede o eski Ramazanlar? diye sitem ettiğini de sık sık duyuyoruz Zamanın ve neslin hızla değişimiyle birlikte aslında bizde cocukluğumuzdaki o eski Ramazan heyecanını kaybetmeye yuz tuttuğumuzun farkındayız “Bugun bayram, erken kalkın cocuklar şarkısı ile başlamayan bir bayram sabahı olmazdı Ev ahalindeki tatlı telaştan bayramın geldiği hemencecik hissedilirdi Bu ozel gune layık guzel elbiseleri, ayakkabıları baş ucumuza koyar uyurduk
Tum bunları duşunurken, acaba “eski Ramazan gelenekleri nelerdir sorusu aklımıza duştu Oğrendiğimiz bilgiler icimizi o denli ısıttı ki, onları daha fazla kişiyle paylaşmak istedik Cunku bu geleneklere sahip cıkmak bizim en muhim gorevimiz Zamanında bize oğretilenleri, yeni nesle aktarmak ve onları tum bunlardan haberdar etmekle yukumluyuz Cunku bu değerli adetlerin devam etmesi ancak bu şekilde olur Bize ait olana sahip cıktığımız, onu biricik kılmaya devam ettiğimiz nice Ramazanlara!
Unutmayalım ki gecmişimizi tanımazsak, geleceğimizi oluşturamayız Kendi kulturumuze yabancılaşmamak icin sizleri, bu gelenekleri devam ettirmeye cağırıyoruz! O halde Ramazan ayı gelenekleri nelerdir sorusuna cevap olacak birbirinden guzel gelenekleri sıralamaya başlayalım!
h 31) Ramazan Hazırlıkları Ramazan ayına girilmeden hemen once, evlerde yoğun calışmalara başlanırdı Tum ev guzelce temizlenirdi Yemeklere yonelik eşyalara ayrı bir ozenle yaklaşılırdı Tabaklar, canaklar, tencereler, catalbıcaklar, bardaklar bir guzel temizlenir, parlatılırdı Daha once kullanılmamış yemek takımları gizlendikleri yerden cıkartılırdı Gundelik yaşamda kullanılmayan, misafirlere ozel eşyalara oncelik verilirdi Masalarda kullanılmak uzere olan ortuler, servis altlıkları hatta abdest havluları temizlenip ortalığa cıkarılırdı
Kısacası evin daha ihtişamlı, daha ozenli, pırıl pırıl gozukmesi icin elden ne geliyorsa o yapılırdı Ramazan ayı karşılanırken, mutfak alışverişi topluca yapılırdı Tum ay boyunca ihtiyac duyulacak gıda malzemelerini temin etmek icin buyuk alışverişlere cıkılırdı Maddi durumu iyi olan aileler bu alışverişi yoksul olanlar icin de yapardı Ramazan ayının, butun sofralara şenlik getireceğine, yoksul evlere de bereket taşıyacağına inanılırdı
h 32) Ramazan Ayı Eğlenceleri Ramazan ayı kutsal anlamının yanı sıra, eğlence anlayışıyla da epey konuşulurdu Tum gun tutulan orucun ardından afiyetle yenilen yemekler, kılınan teravih namazlarından sonra şenlikler başlardı Akşam vaktinden sahura kadar suren bu eğlenceler oldukca keyifli gecerdi Camilerin altında yer alan kahvehaneler dolup taşar, burada kalabalıkca kopuklu turk kahveleri yudumlanırdı Kalabalık aile ahalisi ve dostlarla birlikte iftardan başlayan bu sohbet ortamı, sahura kadar devam ederdi
Sokaklarda KaragozHacivat oyunlarını izlemek icin heyecanlanan cocuklar koşuştururdu Dışarı cıkılmasa bile, evlerde toplanılır ve buyuklerin anlattığı hikayeler dinlenirdi Bu hikayelerin icinde yer alan anılardan oğretiler cıkarılırdı Yoresel masallar ve efsanelerle eğlenilirdi Buyuklerin kendi aralarında uydurdukları turlu oyunlar oynanıp, neşeli kahkahalar eşliğinde guzel zamanlar gecirilirdi
h 33) İlk Kez Oruc Tutan Cocuklara Hediyeler Dini olarak artık aklı başına ermiş olarak kabul edilen, yanı ergenliğe ilk adımını atmış cocukların ilk orucları buyuk bir ilgiyle karşılanırdı İlk kez oruc tutacak olan cocuklara ozel hediyeler alınır ve iftarda paylaşılırdı Cocukları oruc tutma konusunda teşvik eden ve destekleyen bu hediyeler, Ramazan’ın onemini anlatmak icin oldukca etkili bir yontemdi Boylece cocuklar, bu kulture ve ibadete daha sıkı bağlanabilirlerdi Hediye seciminde ise genellikle oruc boyunca canlarının cektiği yemekler ya da atıştırmalıklar etkili olurdu
h 34) Oruca Direk Vurma Oruc tutma ibadetiyle sorumlu tutulamayacak kadar kucuk yaştaki cocuklar icin de elbette bir gelenek mevcuttu Onları hem bu duruma alıştırmak, hem de sevmelerini sağlamak icin “oruca direk vurma adı verilen bir yontem uygularlardı Oğlen vakti gelince, kucuk cocuklara yemek yedirilirdi Bu yemek arasına ise oruca direk vurma denirdi Boylece kucuk cocuklar hem tum gun ac kalmamış hem de oruc tutma eylemine yavaş yavaş aşina olmaya başlamış olurdu
h 35) Pişi Dağıtmak Gunumuzde, ozellikle kahvaltılarda ve ara oğunlerde sıkca yapılıp tuketilen pişilerin Ramazan ayında yeri bir ayrıydı Evlerin hanımları, pişileri tepsi tepsi hazırlayarak eşe, dosta, komşulara hatta esnafla davulculara kadar dağıtırdı Boylece insanlar arası ilişkiler kuvvetlenirken, Ramazan’ın bereketi de yayılırdı
h 36) Diş Kirası Ta Osmanlı Donemi’ne dayanan bir gelenek ise diş kirasıydı Maddi geliri yuksek olup “zengin olarak adlandırılan kişiler, evlerinde bir ceşit ziyafet verirdi Ceşit ceşit yemeklerin bulunduğu sofralarını, halka acarlardı Bu evlere gelen misafirler ise Tanrı misafiri olarak adlandırılır ve buyuk bir heyecanla karşılanırdı Hatta misafirler evi terk etmeden evvel, bir kesenin icerisinde hediyeler ya da altın paralar takdim edilirdi Cunku bu misafirlerin, ev sahiplerine sevap kazandıracağına inanılırdı
h 37) Cat Kapı Gelen İftar Misafiri İftar sofralarının en buyuk neşelerinden biri de cat kapı gelen misafirlerdi Hatta bu misafirler, en cok el ustunde tutulanlardı Oyle ki, sevilen ve sayılan bir kişiye ansızın misafir olmak saygı belirtisi olarak gorulurdu Misafiri memnun etmek icin elden gelen yapılır, buyuk bir sevincle koyu sohbetlere dalınırdı
h 38) Gullac İkramı Gullac, Ramazan ayı ile ozdeşleşen bir tatlıydı Hala bazı yerlerde bu gelenek devam etse de eskisi kadar yaygın değil Geleneksel Turk tatlılarından biri olan gullac, hafif bir lezzete sahip olduğu icin Ramazan ayına uygun gorulmuş O zamanlar, 3 ihlas 1 fatiha okunmadan ateşe verilmeyen gullaclar, sofraların epey kıymetli lezzetlerindendi
h 39) Mahya Sanatı Ramazan’ın en buyuk habercilerinden biri de camilerde gorduğumuz mahya sanatıydı Şuanda belirli yerlerde hala devam ediyor olsa da, tum ulke genelinde ne yazık ki gecerliliğini kaybetmiş bir gelenek Bu sanatın ustaları her gecen gun azalıyor ve yerine yenileri gelmiyor Oysa ki gecmişi tam 400 yıl onceye dayanan mahya sanatı, Turk kulturu icerisinde onemli bir yere sahip
Bu guzel surecin hissettirdikleri yavaş yavaş gundemimiz olmaya başlarken, eski zamanların Ramazan gelenekleri hakkında duşunmeden edemiyor insan Buyuklerimizin “nerede o eski Ramazanlar? diye sitem ettiğini de sık sık duyuyoruz Zamanın ve neslin hızla değişimiyle birlikte aslında bizde cocukluğumuzdaki o eski Ramazan heyecanını kaybetmeye yuz tuttuğumuzun farkındayız “Bugun bayram, erken kalkın cocuklar şarkısı ile başlamayan bir bayram sabahı olmazdı Ev ahalindeki tatlı telaştan bayramın geldiği hemencecik hissedilirdi Bu ozel gune layık guzel elbiseleri, ayakkabıları baş ucumuza koyar uyurduk
Tum bunları duşunurken, acaba “eski Ramazan gelenekleri nelerdir sorusu aklımıza duştu Oğrendiğimiz bilgiler icimizi o denli ısıttı ki, onları daha fazla kişiyle paylaşmak istedik Cunku bu geleneklere sahip cıkmak bizim en muhim gorevimiz Zamanında bize oğretilenleri, yeni nesle aktarmak ve onları tum bunlardan haberdar etmekle yukumluyuz Cunku bu değerli adetlerin devam etmesi ancak bu şekilde olur Bize ait olana sahip cıktığımız, onu biricik kılmaya devam ettiğimiz nice Ramazanlara!
Unutmayalım ki gecmişimizi tanımazsak, geleceğimizi oluşturamayız Kendi kulturumuze yabancılaşmamak icin sizleri, bu gelenekleri devam ettirmeye cağırıyoruz! O halde Ramazan ayı gelenekleri nelerdir sorusuna cevap olacak birbirinden guzel gelenekleri sıralamaya başlayalım!
h 31) Ramazan Hazırlıkları Ramazan ayına girilmeden hemen once, evlerde yoğun calışmalara başlanırdı Tum ev guzelce temizlenirdi Yemeklere yonelik eşyalara ayrı bir ozenle yaklaşılırdı Tabaklar, canaklar, tencereler, catalbıcaklar, bardaklar bir guzel temizlenir, parlatılırdı Daha once kullanılmamış yemek takımları gizlendikleri yerden cıkartılırdı Gundelik yaşamda kullanılmayan, misafirlere ozel eşyalara oncelik verilirdi Masalarda kullanılmak uzere olan ortuler, servis altlıkları hatta abdest havluları temizlenip ortalığa cıkarılırdı
Kısacası evin daha ihtişamlı, daha ozenli, pırıl pırıl gozukmesi icin elden ne geliyorsa o yapılırdı Ramazan ayı karşılanırken, mutfak alışverişi topluca yapılırdı Tum ay boyunca ihtiyac duyulacak gıda malzemelerini temin etmek icin buyuk alışverişlere cıkılırdı Maddi durumu iyi olan aileler bu alışverişi yoksul olanlar icin de yapardı Ramazan ayının, butun sofralara şenlik getireceğine, yoksul evlere de bereket taşıyacağına inanılırdı
h 32) Ramazan Ayı Eğlenceleri Ramazan ayı kutsal anlamının yanı sıra, eğlence anlayışıyla da epey konuşulurdu Tum gun tutulan orucun ardından afiyetle yenilen yemekler, kılınan teravih namazlarından sonra şenlikler başlardı Akşam vaktinden sahura kadar suren bu eğlenceler oldukca keyifli gecerdi Camilerin altında yer alan kahvehaneler dolup taşar, burada kalabalıkca kopuklu turk kahveleri yudumlanırdı Kalabalık aile ahalisi ve dostlarla birlikte iftardan başlayan bu sohbet ortamı, sahura kadar devam ederdi
Sokaklarda KaragozHacivat oyunlarını izlemek icin heyecanlanan cocuklar koşuştururdu Dışarı cıkılmasa bile, evlerde toplanılır ve buyuklerin anlattığı hikayeler dinlenirdi Bu hikayelerin icinde yer alan anılardan oğretiler cıkarılırdı Yoresel masallar ve efsanelerle eğlenilirdi Buyuklerin kendi aralarında uydurdukları turlu oyunlar oynanıp, neşeli kahkahalar eşliğinde guzel zamanlar gecirilirdi
h 33) İlk Kez Oruc Tutan Cocuklara Hediyeler Dini olarak artık aklı başına ermiş olarak kabul edilen, yanı ergenliğe ilk adımını atmış cocukların ilk orucları buyuk bir ilgiyle karşılanırdı İlk kez oruc tutacak olan cocuklara ozel hediyeler alınır ve iftarda paylaşılırdı Cocukları oruc tutma konusunda teşvik eden ve destekleyen bu hediyeler, Ramazan’ın onemini anlatmak icin oldukca etkili bir yontemdi Boylece cocuklar, bu kulture ve ibadete daha sıkı bağlanabilirlerdi Hediye seciminde ise genellikle oruc boyunca canlarının cektiği yemekler ya da atıştırmalıklar etkili olurdu
h 34) Oruca Direk Vurma Oruc tutma ibadetiyle sorumlu tutulamayacak kadar kucuk yaştaki cocuklar icin de elbette bir gelenek mevcuttu Onları hem bu duruma alıştırmak, hem de sevmelerini sağlamak icin “oruca direk vurma adı verilen bir yontem uygularlardı Oğlen vakti gelince, kucuk cocuklara yemek yedirilirdi Bu yemek arasına ise oruca direk vurma denirdi Boylece kucuk cocuklar hem tum gun ac kalmamış hem de oruc tutma eylemine yavaş yavaş aşina olmaya başlamış olurdu
h 35) Pişi Dağıtmak Gunumuzde, ozellikle kahvaltılarda ve ara oğunlerde sıkca yapılıp tuketilen pişilerin Ramazan ayında yeri bir ayrıydı Evlerin hanımları, pişileri tepsi tepsi hazırlayarak eşe, dosta, komşulara hatta esnafla davulculara kadar dağıtırdı Boylece insanlar arası ilişkiler kuvvetlenirken, Ramazan’ın bereketi de yayılırdı
h 36) Diş Kirası Ta Osmanlı Donemi’ne dayanan bir gelenek ise diş kirasıydı Maddi geliri yuksek olup “zengin olarak adlandırılan kişiler, evlerinde bir ceşit ziyafet verirdi Ceşit ceşit yemeklerin bulunduğu sofralarını, halka acarlardı Bu evlere gelen misafirler ise Tanrı misafiri olarak adlandırılır ve buyuk bir heyecanla karşılanırdı Hatta misafirler evi terk etmeden evvel, bir kesenin icerisinde hediyeler ya da altın paralar takdim edilirdi Cunku bu misafirlerin, ev sahiplerine sevap kazandıracağına inanılırdı
h 37) Cat Kapı Gelen İftar Misafiri İftar sofralarının en buyuk neşelerinden biri de cat kapı gelen misafirlerdi Hatta bu misafirler, en cok el ustunde tutulanlardı Oyle ki, sevilen ve sayılan bir kişiye ansızın misafir olmak saygı belirtisi olarak gorulurdu Misafiri memnun etmek icin elden gelen yapılır, buyuk bir sevincle koyu sohbetlere dalınırdı
h 38) Gullac İkramı Gullac, Ramazan ayı ile ozdeşleşen bir tatlıydı Hala bazı yerlerde bu gelenek devam etse de eskisi kadar yaygın değil Geleneksel Turk tatlılarından biri olan gullac, hafif bir lezzete sahip olduğu icin Ramazan ayına uygun gorulmuş O zamanlar, 3 ihlas 1 fatiha okunmadan ateşe verilmeyen gullaclar, sofraların epey kıymetli lezzetlerindendi
h 39) Mahya Sanatı Ramazan’ın en buyuk habercilerinden biri de camilerde gorduğumuz mahya sanatıydı Şuanda belirli yerlerde hala devam ediyor olsa da, tum ulke genelinde ne yazık ki gecerliliğini kaybetmiş bir gelenek Bu sanatın ustaları her gecen gun azalıyor ve yerine yenileri gelmiyor Oysa ki gecmişi tam 400 yıl onceye dayanan mahya sanatı, Turk kulturu icerisinde onemli bir yere sahip