Okul Korkusu (Okul Fobisi)
Okul fobisi, kuvvetli bir kaygı nedeniyle çocuğun okula gitmeyi reddetmesi ya da bu konuda isteksiz görünmesidir. Çocuklar tarafından en sık tanımlanan kaygı içerikli düşüncelere “Öğretmenin kızar ve cezalandırırsa, öğrenciler bana zarar verirse, okulda beni kaçırırlarsa, ben okuldayken anneme bir şey olursa, ailem beni okulda bırakır almazsa vb. ” örnek verebiliriz. Okul fobisi olan çocukların kaygısı yatağa gitmeden önce başlayabilmekte, ertesi gün okul saati geçinceye kadar devam edebilmektedir. Çoğunlukla kaygılı düşüncelere uyumakta güçlük, iştahsızlık, sinirlilik, ağlama davranışı ve bedensel belirtiler (karın ağrısı, bulantı, baş ağrısı, kusma gibi) eşlik eder. Aileler çoğunlukla okulun çıkış saati gelince, o gün okula gitmeyeceği kesinleşince çocukların rahatladığını ifade ederler. Hafta sonları ya da okula gitme durumu ortadan kalktığında bedensel belirtilerin ve sorunun ortadan kalkması aileler tarafından “çocuğun ruhsal sıkıntısı yok, bilerek yapıyor” şeklinde yanlış düşünceye kapılmasına sebep olabilir.
Hangi çocukların okul korkusu yaşama ihtimali yüksektir?
Çocuklarda okul korkusu ihtimalini arttıranlar;
Tek çocuk,
Zor edinilmiş çocuk (tüp bebek vb.),
Tek ya da ilk torun olmak,
Mükemmeliyetçi, kaygılı, obsesif mizaçlı çocuk,
Ailede tek erkek ya da kız çocuk olmak,
Sık ya da hayati risk içeren hastalık geçiren çocuk,
Aşırı koruyucu ailede büyümüş çocuk,
Anneden ayrılmakta güçlük yaşayan çocuk,
Anne ve babada kaygı bozukluğu olan çocuk,
Aile içi çatışmalar,
Ailede hasta birey olması sayılabilir.
Okul korkusu ne zaman başlar?
Okula başlarken, sınıf ya da okul değişikliğinde ve tatil dönüşlerinde sık görülür. Çocuğu ilgilendiren kardeş doğumu, ev ve çevre değişikliği, ailede yeni ortaya çıkan ciddi bir rahatsızlık, ailede birinin ölümü, aile içi tartışmalar, okulda akran zorbalığı, okulda küçük düşürücü-korkutucu yaşantılar okul korkusunu tetikleyebilir.
Okul korkusu nasıl tedavi edilir?
Aile ve çocuğa yapılacak bilişsel davranışçı terapi ile birlikte gerekirse kaygı giderici ilaçlar kullanılır. Çocuk psikiyatristi, aile, çocuk ve öğretmenlerin sıkı işbirliği ile çözümlenir.
Okul korkusu olan çocukların ailelerine öneriler:
Çocuğun bedensel yakınmaları varsa doktora götürün.
Sınıf öğretmeni ve rehberlik öğretmeni ile iletişime geçin.
Soğukkanlı ve sakin olun. Öfkenizi kontrol etmekte zorluk yaşıyorsanız kriz anında geriye çekilin, başkasının krizi yönetmesini sağlayın.
Okul ve öğretmeniniz ile ilgili olumsuz düşünce ve gözlemlerinizi çocuğun olduğu ortamda dile getirmemeye çalışın.
Okul yönetimi ya da öğretmenlerle yaşanan iletişim sorununu çocuğa yansıtmayın, çocuğu bu uyuşmazlık ve tartışmalardan uzak tutmaya çalışın.
Çocuğu anlayışla karşılayın. Sorunu ve kaynağını anlamaya çalışın.
Çocuğun korkularını ve sizden beklentisini paylaşması için teşvik edin.
Çocuk okula gitmek istememesinin sebebini tanımlayamıyorsa ya da konuşmak istemiyorsa zorlamayın. Çok zorladığınızda öğretmeni, arkadaşları, dersleri ya da okuldaki yaşantıları ile ilgili gerçekçi olmayan gerekçeler söylemesine sebep olabilirsiniz.
Okul korkusunun başka çocuklarda da görülebildiğini, çözümünün olduğunu ifade edin.
Çocukluğumuzda kendi yaşadığımız okulla ilgili kaygıları ve yaşadığınız güçlükleri, sorunla nasıl başa çıktığınızı ve olumlu anılarımızı anlatabilirsiniz.
Çocuğun okula devam ettiğinde elde edeceği yeni arkadaş, yeni bilgiler gibi kazanımları dile getirin.
Çocuğa sorunun çözümünde her zaman destek çıkacağınızı hissettirin.
Çocuğa okula gitmediği için kızmayın, tehdit etmeyin, alay etmeyin, sözel ya da fiziksel şiddet uygulamayın.
Okul korkusunun ortaya çıkmasına ya da sorunun devamına yol açan tutumlarınızı (koruyucu davranma gibi) sonlandırın.
Korkularını azaltmada işe yarayacak, çocuğun kendisini güvende hissetmesine yarayacak, acil durumlarda ne yapması gerektiği, kimlerden yardım alabileceği vb. konularda bilgi verin.
Okula düzenli devam etmesi konusunda ısrarlı ve kararlı olun. Tutarlı ve kararlı davranamıyorsanız, diğer aile üyelerinden destek alabilirsiniz.
Okul korkusunun devamına sebep olacak okuldan alma, okula başlamasını erteleme ya da ara vermeye kalkmayın. “Biraz gitmesin, geçer” gibi düşünceler sorunu kötüleştirir.
Çocuğun okul korkusunun sebebi sizden ayrılma kaygısı ile ilgili ise okul ve öğretmen değişikliğinin faydası olmayacak, aksine uyumu zorlaştıracaktır.
Çocuğun korkuları azalıncaya kadar çocuğun güvende hissetmesini sağlayacak sınıfta eşlik edebilir, kaygısı artınca okul içerisinde sizi görebileceği bir noktada bekleyebilir, okula gidip gelmesine eşlik edebilirsiniz.
Okulda kalma süresi aşamalı olarak arttırılabilir.
Çocuk okulda siz olmadan kalmaya hazır değilken okula bırakıp uzaklaşmak çocuğun korkusunun artmasına sebep olur.
Okul korkusunu yeninceye kadar izlenecek yolu çocuk psikiyatristi, çocuk ve öğretmeni ile birlikte belirleyin. Plana sadık kalın, planda değişiklik yapılacaksa çocuğa mutlaka bilgi verin.
Çocuğu okul korkusunu yenmede kat ettiği her aşama sonrası çabası ve başarısı için takdir edin, ödüllendirin.
Okul korkusunun nedeni aileden ayrılmakla ilgili kaygı ise, okul dışındaki ayrılışlarda da çocuğa nereye gideceğiniz ve ne kadar kalacağınız ile ilgili bilgi verin.
Okul korkusu için öğretmenlere öneriler;
Okul rehberlik servisinden yardım alın.
Çocuğun kaygılarını anlamaya çalışın.
Çocuğun okul korkusunun sebebini (akran baskısı, alay, akademik ve sosyal becerilerde başarısızlık, ailenin tutumu) tespit etmeye çalışın. Çözüm konusunda çocuğa ve aileye yardımcı olun.
Çocukla fiziksel ve duygusal teması arttırarak, okulda kendisini güvende hissetmesine yardımcı olun.
Sınıfta korkutma, tehdit, kızma, bağırma, küçük düşürme, incitme ve kıyaslama gibi davranışlardan kaçının.
Çocuğun korkusunu naz, yalan söyleme ve şımarıklık olarak değerlendirmeyin. Çünkü çocuk gerçekten korkmakta ve baş edememektedir.
Çocuğu sınıf içi çalışmalara katılmaya teşvik edin, zorlamayın. Çocuğa görev verirken baş edebileceği ve keyif alabileceği etkinliklerden başlayın ve sonunda takdir ve tebrik edin.
Çocuğun arkadaşlarıyla ortak etkinlikler yapmasını teşvik ederek, çocuğun sınıfa aidiyet hissetmesini sağlayın.
Okul korkusu ve yapılması gerekenler konusunda rehberlik servisi ve çocuk psikiyatristi ile fikir alışverişinde bulunun.
Rehberlik servisi ya da psikiyatristin önerdiği plana uymaya çalışın. Belli bir süre anne ya da babanın çocuğa eşlik etmesine fırsat verin.
Çocuğu okulda tutmaya çalışın, eve göndermek sorunun kronikleşmesine sebep olabilir.
Anne ve babalar çocuklarındaki okul korkusu nedeniyle kaygılı ve gergin olabileceğini dikkate alarak, aile ile çatışmadan kaçının. Aile ile yaşanan tartışma ve iletişim sorunlarını çocuğa yansıtmamaya çalışın.
Okul fobisi, kuvvetli bir kaygı nedeniyle çocuğun okula gitmeyi reddetmesi ya da bu konuda isteksiz görünmesidir. Çocuklar tarafından en sık tanımlanan kaygı içerikli düşüncelere “Öğretmenin kızar ve cezalandırırsa, öğrenciler bana zarar verirse, okulda beni kaçırırlarsa, ben okuldayken anneme bir şey olursa, ailem beni okulda bırakır almazsa vb. ” örnek verebiliriz. Okul fobisi olan çocukların kaygısı yatağa gitmeden önce başlayabilmekte, ertesi gün okul saati geçinceye kadar devam edebilmektedir. Çoğunlukla kaygılı düşüncelere uyumakta güçlük, iştahsızlık, sinirlilik, ağlama davranışı ve bedensel belirtiler (karın ağrısı, bulantı, baş ağrısı, kusma gibi) eşlik eder. Aileler çoğunlukla okulun çıkış saati gelince, o gün okula gitmeyeceği kesinleşince çocukların rahatladığını ifade ederler. Hafta sonları ya da okula gitme durumu ortadan kalktığında bedensel belirtilerin ve sorunun ortadan kalkması aileler tarafından “çocuğun ruhsal sıkıntısı yok, bilerek yapıyor” şeklinde yanlış düşünceye kapılmasına sebep olabilir.
Hangi çocukların okul korkusu yaşama ihtimali yüksektir?
Çocuklarda okul korkusu ihtimalini arttıranlar;
Tek çocuk,
Zor edinilmiş çocuk (tüp bebek vb.),
Tek ya da ilk torun olmak,
Mükemmeliyetçi, kaygılı, obsesif mizaçlı çocuk,
Ailede tek erkek ya da kız çocuk olmak,
Sık ya da hayati risk içeren hastalık geçiren çocuk,
Aşırı koruyucu ailede büyümüş çocuk,
Anneden ayrılmakta güçlük yaşayan çocuk,
Anne ve babada kaygı bozukluğu olan çocuk,
Aile içi çatışmalar,
Ailede hasta birey olması sayılabilir.
Okul korkusu ne zaman başlar?
Okula başlarken, sınıf ya da okul değişikliğinde ve tatil dönüşlerinde sık görülür. Çocuğu ilgilendiren kardeş doğumu, ev ve çevre değişikliği, ailede yeni ortaya çıkan ciddi bir rahatsızlık, ailede birinin ölümü, aile içi tartışmalar, okulda akran zorbalığı, okulda küçük düşürücü-korkutucu yaşantılar okul korkusunu tetikleyebilir.
Okul korkusu nasıl tedavi edilir?
Aile ve çocuğa yapılacak bilişsel davranışçı terapi ile birlikte gerekirse kaygı giderici ilaçlar kullanılır. Çocuk psikiyatristi, aile, çocuk ve öğretmenlerin sıkı işbirliği ile çözümlenir.
Okul korkusu olan çocukların ailelerine öneriler:
Çocuğun bedensel yakınmaları varsa doktora götürün.
Sınıf öğretmeni ve rehberlik öğretmeni ile iletişime geçin.
Soğukkanlı ve sakin olun. Öfkenizi kontrol etmekte zorluk yaşıyorsanız kriz anında geriye çekilin, başkasının krizi yönetmesini sağlayın.
Okul ve öğretmeniniz ile ilgili olumsuz düşünce ve gözlemlerinizi çocuğun olduğu ortamda dile getirmemeye çalışın.
Okul yönetimi ya da öğretmenlerle yaşanan iletişim sorununu çocuğa yansıtmayın, çocuğu bu uyuşmazlık ve tartışmalardan uzak tutmaya çalışın.
Çocuğu anlayışla karşılayın. Sorunu ve kaynağını anlamaya çalışın.
Çocuğun korkularını ve sizden beklentisini paylaşması için teşvik edin.
Çocuk okula gitmek istememesinin sebebini tanımlayamıyorsa ya da konuşmak istemiyorsa zorlamayın. Çok zorladığınızda öğretmeni, arkadaşları, dersleri ya da okuldaki yaşantıları ile ilgili gerçekçi olmayan gerekçeler söylemesine sebep olabilirsiniz.
Okul korkusunun başka çocuklarda da görülebildiğini, çözümünün olduğunu ifade edin.
Çocukluğumuzda kendi yaşadığımız okulla ilgili kaygıları ve yaşadığınız güçlükleri, sorunla nasıl başa çıktığınızı ve olumlu anılarımızı anlatabilirsiniz.
Çocuğun okula devam ettiğinde elde edeceği yeni arkadaş, yeni bilgiler gibi kazanımları dile getirin.
Çocuğa sorunun çözümünde her zaman destek çıkacağınızı hissettirin.
Çocuğa okula gitmediği için kızmayın, tehdit etmeyin, alay etmeyin, sözel ya da fiziksel şiddet uygulamayın.
Okul korkusunun ortaya çıkmasına ya da sorunun devamına yol açan tutumlarınızı (koruyucu davranma gibi) sonlandırın.
Korkularını azaltmada işe yarayacak, çocuğun kendisini güvende hissetmesine yarayacak, acil durumlarda ne yapması gerektiği, kimlerden yardım alabileceği vb. konularda bilgi verin.
Okula düzenli devam etmesi konusunda ısrarlı ve kararlı olun. Tutarlı ve kararlı davranamıyorsanız, diğer aile üyelerinden destek alabilirsiniz.
Okul korkusunun devamına sebep olacak okuldan alma, okula başlamasını erteleme ya da ara vermeye kalkmayın. “Biraz gitmesin, geçer” gibi düşünceler sorunu kötüleştirir.
Çocuğun okul korkusunun sebebi sizden ayrılma kaygısı ile ilgili ise okul ve öğretmen değişikliğinin faydası olmayacak, aksine uyumu zorlaştıracaktır.
Çocuğun korkuları azalıncaya kadar çocuğun güvende hissetmesini sağlayacak sınıfta eşlik edebilir, kaygısı artınca okul içerisinde sizi görebileceği bir noktada bekleyebilir, okula gidip gelmesine eşlik edebilirsiniz.
Okulda kalma süresi aşamalı olarak arttırılabilir.
Çocuk okulda siz olmadan kalmaya hazır değilken okula bırakıp uzaklaşmak çocuğun korkusunun artmasına sebep olur.
Okul korkusunu yeninceye kadar izlenecek yolu çocuk psikiyatristi, çocuk ve öğretmeni ile birlikte belirleyin. Plana sadık kalın, planda değişiklik yapılacaksa çocuğa mutlaka bilgi verin.
Çocuğu okul korkusunu yenmede kat ettiği her aşama sonrası çabası ve başarısı için takdir edin, ödüllendirin.
Okul korkusunun nedeni aileden ayrılmakla ilgili kaygı ise, okul dışındaki ayrılışlarda da çocuğa nereye gideceğiniz ve ne kadar kalacağınız ile ilgili bilgi verin.
Okul korkusu için öğretmenlere öneriler;
Okul rehberlik servisinden yardım alın.
Çocuğun kaygılarını anlamaya çalışın.
Çocuğun okul korkusunun sebebini (akran baskısı, alay, akademik ve sosyal becerilerde başarısızlık, ailenin tutumu) tespit etmeye çalışın. Çözüm konusunda çocuğa ve aileye yardımcı olun.
Çocukla fiziksel ve duygusal teması arttırarak, okulda kendisini güvende hissetmesine yardımcı olun.
Sınıfta korkutma, tehdit, kızma, bağırma, küçük düşürme, incitme ve kıyaslama gibi davranışlardan kaçının.
Çocuğun korkusunu naz, yalan söyleme ve şımarıklık olarak değerlendirmeyin. Çünkü çocuk gerçekten korkmakta ve baş edememektedir.
Çocuğu sınıf içi çalışmalara katılmaya teşvik edin, zorlamayın. Çocuğa görev verirken baş edebileceği ve keyif alabileceği etkinliklerden başlayın ve sonunda takdir ve tebrik edin.
Çocuğun arkadaşlarıyla ortak etkinlikler yapmasını teşvik ederek, çocuğun sınıfa aidiyet hissetmesini sağlayın.
Okul korkusu ve yapılması gerekenler konusunda rehberlik servisi ve çocuk psikiyatristi ile fikir alışverişinde bulunun.
Rehberlik servisi ya da psikiyatristin önerdiği plana uymaya çalışın. Belli bir süre anne ya da babanın çocuğa eşlik etmesine fırsat verin.
Çocuğu okulda tutmaya çalışın, eve göndermek sorunun kronikleşmesine sebep olabilir.
Anne ve babalar çocuklarındaki okul korkusu nedeniyle kaygılı ve gergin olabileceğini dikkate alarak, aile ile çatışmadan kaçının. Aile ile yaşanan tartışma ve iletişim sorunlarını çocuğa yansıtmamaya çalışın.