Külli irade ve cüzî irade kavramları, İslam felsefesinde önemli yer tutan terimlerdir. Bu kavramlar, insanın iradesini ve Allah'ın kudretini açıklamak için kullanılır.
Külli irade, genel irade anlamına gelir. Bu, Allah'ın kâinattaki her şeyi yaratma, yönetme ve kontrol etme gücüdür. Yani, Allah'ın yarattığı her şeyin gerçekleşmesine veya gerçekleşmemesine karar verme yetkisini ifade eder. Allah'ın kudret ve güç sınırsızdır, dolayısıyla külli irade de sınırsızdır.
Cüzî irade ise bireysel irade anlamına gelir. İnsanın kendi seçimlerini yapma, tercihlerini belirleme ve eylemlerini gerçekleştirme yetisidir. İnsan, cüzî iradesiyle, Allah'ın verdiği imkanlar içinde serbest bir şekilde kararlar alabilir ve bu kararları uygulayabilir. Cüzî irade, insana sorumluluk yükler ve insanın eylemlerinin sonuçlarından kendisi sorumludur.
Bu kavramlar arasındaki ilişki ise şu şekildedir: Allah, kâinatta olacak her şeyi, külli iradesiyle bilir ve diler. Ancak, insana cüzî irade vererek, insanın kendi iradesiyle seçimler yapmasına ve eylemlerde bulunmasına izin verir. Yani, insanın iradesi, Allah'ın iradesiyle uyumlu veya uyumsuz olabilir. Bu noktada, insanın eylemleriyle sorumluluk taşıdığı ve sonuçlarından kendisinin hesap vereceği inancı önemlidir.
Sonuç olarak, külli irade Allah'ın genel iradesini, cüzî irade ise insanın bireysel iradesini ifade eder. İnsanın iradesi Allah'ın iradesiyle uyumlu olmalıdır ve bu noktada insanın sorumluluğu devreye girer. Ancak, Allah'ın kudreti ve yaratma gücü her şeyi kapsar ve sınırsızdır. Bu konuyla ilgili daha fazla bilgi için İslam felsefesi ve ilahiyat alanındaki kaynaklardan yardım almanızı öneririm.
