Kanser her ne kadar ölümcül bir hastalık olarak bilinse de kanserden kurtulmak, hatta erken periyotta teşhis konmasıyla ondan kurtulmak ya da ona hiç yakalanmamak mümkündür. Bu da lakin korucu önlemlerin alınması ile gerçekleşebilir. Bu korucu önlemlerden bir tanesi de tarama usulleridir. Bilhassa göğüs, kalın barsak, prostat ve serviks (rahim ağzı) kanserlerinde tarama sistemleriyle erken teşhis, kanser öncüsü lezyonlar saptanarak düzgünleşme sağlanabilir.
Kolon ve rektum kanserleri için de emsal bir durum kelam hususudur. Kolon ve rektum (Kolorektal) kanserlerin büyük bir kısmı (%85-90) barsaklarda oluşan poliplerden gelişir. Bilhassa sosyo-ekonomik seviyesi yüksek, Batı tipi ve liften yoksul besin ile beslenen, kabızlık sorunu yaşayan bireylerde barsak polipleri epeyce sık görülür. Batı ülkelerinde hiçbir yakınması olmayan 50 yaş civarındaki bireylerin %25-40’ında barsaklarında polip görülür. Ailesinde kanser hikayesi olanlarda yahut kendisinde kolit üzere risk faktörü bulunanlarda bu oran çok daha fazladır. Bu polipler vakitle farklılaşarak evvel in situ dediğimiz hücre içi, vakitle da invaziv dediğimiz daha agresif oluşumlara dönüşebilir. Bu dönüşümde vakit faktörü kadar polipin çapı ve formunun de ehemmiyeti vardır. Ayrıyeten yaş artıkça, adenom sıklığı, sayı, displazi ve büyüklük de artmaktadır.
Adenomatöz polipler, 1 cm yahut daha büyük boyuta ulaşana kadar semptom vermezler. Hastalar ekseriyetle anemiye ilişkin halsizlik, yorgunluk yakınmaları yahut bariz kanama ile tabibe müracaat ederler. Villöz adenomalar, diyareye ve buna bağlı sıvı eksikliğine neden olabilir. Akut alt sindirim sistemi kanamaları, kabızlık, karın şişkinliği, barsak tıkanıklığı nadiren de olsa yapabilirler.
Polipleri (adenomları) görünüm olarak üçe (tubüler, tubulovillöz ve villöz) ayırıyoruz. Villöz adenomların kanserleşme riski tübüler olanlara nazaran 4 kat daha fazladır. Polipin boyutu da kansere dönüşüm açısından ehemmiyet taşımaktadır. 1cm altındaki poliplerde teşhisten sonraki birinci 5 yılda % 3, 10 yılda % 8, 20 yılda % 24 kanserleşme riski varken 3 cm.den büyük poliplerde 5 yılda kanser oluşma riski %30’dur. Polipten alınan biyopside de patolojik olarak değişimi gösteren displazinin derecesine nazaran de kanser riski değişmektedir. Şiddetli displazi gösteren poliplerde kanserleşme riski fazla iken kanserleşme müddeti de kısalmaktadır. Adenomdan kansere geçiş ortalama 7 yıldır, şiddetli displazi gösterenlerde bu 4 yıla düşmekte, hafif displazi gösterenlerde ise 10 yıla çıkmaktadır.
Kolonoskopide polip saptandığında polipin durumuna nazaran ya tıpkı seansta ya da farklı bir seansta polip çıkartılarak patolojik incelemeye yollanır. Bazen yalnızca biyopsi alınır ve patolojik inceleme sonucuna nazaran ileri tedavi planlanır. Nadiren polipler kolonoskopik olarak çıkartılamayacak kadar geniş bir tabanla barsak duvarına yapışık olabilir, bu durumda da laparoskopik (kapalı) metot barsak ameliyatı yapılarak polipin çıkartılma durumu olabilir. Patolojik inceleme sonrası polipde makus diferansiyasyon, lenf yahut damar tutulumu varsa, polipektomi hududunun içine 2 mm girmişse, barsağın daha derin katmanlarına inmişse, polip çıkartıldığı halde o barsak kısmı cerrahi olarak çıkartılır.
Yeterli huylu polipler büsbütün çıkartıldıktan sonra evvel 2. yılda ve burada sorun yoksa 5 yılda bir kolonoskopik denetim yapılmalıdır. Poliplerin 5 yılda % 5-15 oranında tekrarladığı bilinmektedir. % 30-35 üzere sayılar da bildirilmiştir. Bu yüksek oranlar, kolonoskopi sırasında gözden kaçan adenomalara bağlı olabilir.
Kolonoskopi sırasında adenomlar dışında hiperplastik yahut jüvenil polipler de görülebilir. Hiperplastik polipler en sık görülen tümör gelişme potansiyeli görülmeyen poliplerdir. Genelde 5 mm’den küçüktürler. Kolonoskopik incelemelerde % 5 oranında görülürler. Tüm minik boyuttaki poliplerin, % 50’sinden fazlasını oluşturur. Lakin hiperplastik poliplerin de % 3’ünde adenomatöz transformasyon oluşur.
Jüvenil polipler ise çocuklarda görülen poliplerin % 95’ni oluştururlar. Saplı, düz, kiraz kırmızısı renginde poliplerdir. Bazen zaten küçülüp, atılabilir. Genelde, tek ve saplıdır. Büyüklüğü, birkaç milimetreden 1-2 cm kadar değişebilir. Tek olduklarında malign potansiyeli yoktur. Çok olduklarında kanser gelişme potansiyeli olduğundan takip edilmesi gerekir.
Kolon ve rektum kanserleri için de emsal bir durum kelam hususudur. Kolon ve rektum (Kolorektal) kanserlerin büyük bir kısmı (%85-90) barsaklarda oluşan poliplerden gelişir. Bilhassa sosyo-ekonomik seviyesi yüksek, Batı tipi ve liften yoksul besin ile beslenen, kabızlık sorunu yaşayan bireylerde barsak polipleri epeyce sık görülür. Batı ülkelerinde hiçbir yakınması olmayan 50 yaş civarındaki bireylerin %25-40’ında barsaklarında polip görülür. Ailesinde kanser hikayesi olanlarda yahut kendisinde kolit üzere risk faktörü bulunanlarda bu oran çok daha fazladır. Bu polipler vakitle farklılaşarak evvel in situ dediğimiz hücre içi, vakitle da invaziv dediğimiz daha agresif oluşumlara dönüşebilir. Bu dönüşümde vakit faktörü kadar polipin çapı ve formunun de ehemmiyeti vardır. Ayrıyeten yaş artıkça, adenom sıklığı, sayı, displazi ve büyüklük de artmaktadır.
Adenomatöz polipler, 1 cm yahut daha büyük boyuta ulaşana kadar semptom vermezler. Hastalar ekseriyetle anemiye ilişkin halsizlik, yorgunluk yakınmaları yahut bariz kanama ile tabibe müracaat ederler. Villöz adenomalar, diyareye ve buna bağlı sıvı eksikliğine neden olabilir. Akut alt sindirim sistemi kanamaları, kabızlık, karın şişkinliği, barsak tıkanıklığı nadiren de olsa yapabilirler.
Polipleri (adenomları) görünüm olarak üçe (tubüler, tubulovillöz ve villöz) ayırıyoruz. Villöz adenomların kanserleşme riski tübüler olanlara nazaran 4 kat daha fazladır. Polipin boyutu da kansere dönüşüm açısından ehemmiyet taşımaktadır. 1cm altındaki poliplerde teşhisten sonraki birinci 5 yılda % 3, 10 yılda % 8, 20 yılda % 24 kanserleşme riski varken 3 cm.den büyük poliplerde 5 yılda kanser oluşma riski %30’dur. Polipten alınan biyopside de patolojik olarak değişimi gösteren displazinin derecesine nazaran de kanser riski değişmektedir. Şiddetli displazi gösteren poliplerde kanserleşme riski fazla iken kanserleşme müddeti de kısalmaktadır. Adenomdan kansere geçiş ortalama 7 yıldır, şiddetli displazi gösterenlerde bu 4 yıla düşmekte, hafif displazi gösterenlerde ise 10 yıla çıkmaktadır.
Kolonoskopide polip saptandığında polipin durumuna nazaran ya tıpkı seansta ya da farklı bir seansta polip çıkartılarak patolojik incelemeye yollanır. Bazen yalnızca biyopsi alınır ve patolojik inceleme sonucuna nazaran ileri tedavi planlanır. Nadiren polipler kolonoskopik olarak çıkartılamayacak kadar geniş bir tabanla barsak duvarına yapışık olabilir, bu durumda da laparoskopik (kapalı) metot barsak ameliyatı yapılarak polipin çıkartılma durumu olabilir. Patolojik inceleme sonrası polipde makus diferansiyasyon, lenf yahut damar tutulumu varsa, polipektomi hududunun içine 2 mm girmişse, barsağın daha derin katmanlarına inmişse, polip çıkartıldığı halde o barsak kısmı cerrahi olarak çıkartılır.
Yeterli huylu polipler büsbütün çıkartıldıktan sonra evvel 2. yılda ve burada sorun yoksa 5 yılda bir kolonoskopik denetim yapılmalıdır. Poliplerin 5 yılda % 5-15 oranında tekrarladığı bilinmektedir. % 30-35 üzere sayılar da bildirilmiştir. Bu yüksek oranlar, kolonoskopi sırasında gözden kaçan adenomalara bağlı olabilir.
Kolonoskopi sırasında adenomlar dışında hiperplastik yahut jüvenil polipler de görülebilir. Hiperplastik polipler en sık görülen tümör gelişme potansiyeli görülmeyen poliplerdir. Genelde 5 mm’den küçüktürler. Kolonoskopik incelemelerde % 5 oranında görülürler. Tüm minik boyuttaki poliplerin, % 50’sinden fazlasını oluşturur. Lakin hiperplastik poliplerin de % 3’ünde adenomatöz transformasyon oluşur.
Jüvenil polipler ise çocuklarda görülen poliplerin % 95’ni oluştururlar. Saplı, düz, kiraz kırmızısı renginde poliplerdir. Bazen zaten küçülüp, atılabilir. Genelde, tek ve saplıdır. Büyüklüğü, birkaç milimetreden 1-2 cm kadar değişebilir. Tek olduklarında malign potansiyeli yoktur. Çok olduklarında kanser gelişme potansiyeli olduğundan takip edilmesi gerekir.
