Günümüzde ve önümüzdeki yıllarda diyabet yalnızca devletimiz için değil tüm memleketler için büyük bir sıhhat sorunu. Eskide hastanelerde yeni tanı konmuş diyabetliler yatardı artık kan şekeri ayarsızlığı nedeni ile oluşan çeşitli organ hasraları ve yol açtığı şeker yüksekliği nedeni ile yatıyor. Komplikasyonlar cığ üzere artıyor. Yerkürede 2025 yılında 300 milyon diyabetlinin olacağı bildiriliyor. Türkiye’de 20 yaş ve üzerindeki popülasyon için diyabet sıklığı %7.2 olarak bildirilmiştir. Bu 5 milyon diyabetli demektir.
Karbonhidrat sayımı prosedürü ile öğün planlamasının yapılması tüm diyabetliler velev diyabete aday bireyler içinde mümkün.Tüm yerkürede diyabetin tedavisinden çok diyabetin önlenmesi üzerine bir çalışma yoğunluğu var. Zira araştırmacılar şöyle düşünüyor. Bu küresel felaketin önüne fakat bu felaketi önleyerek geçebiliriz bu nedenle de diyabete aday bireyler saptanarak diyabeti tedbire programına alınıyorlar. Türkiye’de ailesinde diyabeti olan bireyler en yakın sıhhat kuruluşuna başvurarak diyabete aday olup olmadıklarını bir kan testi ile öğrenebilirler şayet adaylık durumu laf konusu ise tedbir için sağlıklı beslenmeyi öğrenmeleri ve fizikî aktivitelerini arttırmaları gerekmektedir.
NEDİR BU KARBONHİDRAT SAYIMI
“Karbonhidrat Sayımı” kan şekerini yönetmek için bir yemek planlama tekniğidir.Bu yolu öğrenen diyabetli bireyler öğünlerde tüketeceği besinlerden sağlayacakları karbonhidrat ölçüsünü hesaplayabilir ve öğün planını tüketmesi gereken karbonhidrat ölçüsüne nazaran planlayabilir.
Karbonhidrat sayımı bir diyet değildir. Bir diyet akımı hiç değildir. Diyabetlilere verilen tıbbi beslenme tedavisi kapsamında maksada ulaşmak için kulanılan çeşitli öğün planlama formüllerinden biridir.
KARBONHİDRAT SAYIMI HANGİ AŞAMALARI KAPSAR
Karbonhidrat sayımı formülü birbirini takip eden 3 aşamadan oluşur. Bu formülle öğün planlamasına başlayacak bir diyabetli öncelikle karbonhidratlar, çeşitleri, tesirleri, besinlerdeki ölçüleri konusunda malumat alır. Bu haberleri kullanarak, yediği karbonhidrat içeren besinlerin tartısını tartarak ve içindeki karbonhidrat ölçüsünü hesaplayarak öğünde tükettiği karbonhidrat ölçüsünü saptayabilir. Bu 2. aşamadır. Birinci iki aşamanın öğrenilmesinin yararı nedir? Şöyle örnek verebilirim. Diyabetlilerin farklı öğünlerde öğün öncesi ve öğün sonrası kan şekeri ölçümü yaparak kan şekeri seviyesini izlemeleri, aldıkları medikal tedavinin ve beslenme tedavisinin ferdî cevabını görmek için çok değerlidir. Örneğin kan şekeri öğlen öğünü öncesi istenen seviyelerdedir lakin öğüne başladıktan iki saat sonra ölçülen kan şekeri istenen seviyelerin çok üstünde ise ve o öğünde alması gereken karbonhidrat ölçüsüne münâsib bir besin tüketimi varsa ve umumide her öğlen yemeğinde sonra tıpkı biçimde sonuç alınıyorsa bu durum medikal tedavide değişiklik yapılmasını gerektirir. Diyabetli karbonhidrat sayımı tekniğinde bunu öğrenir ve bu üzere durumlarda gerekli değişikliği öğrenmek için tabibi ile muhabereye makbul. Fakat, karbonhidrat tüketimi fazlalığından oluşan tokluk kan şekeri yüksekliği kelam konusu ise o devir da haddinden fazla karbonhidrat tüketiminin kan şekerini nasıl etkilediğini görerek öğrenir, misal davranışlardan sakınır.
Karbonhidrat sayımının son aşamasında ağır insülin tedavisini injeksiyon yahut pompa yolu ile alan diyabetli aldığı karbonhidrat ile yaptığı insülin dozunu eşitlemeyi öğrenir. Gayrı bir söz ile aldığı kaç gram karbonhidrat için kaç ünite insülin yapması gerektiğini yani karbonhidrat/insülin nispetini öğrenir. Bu vakit alan bir sürectir. Bu aşamada kesinlikle bir diyabet diyetisyeni ile çalışması gereklidir.
1.Ve 2.Basamakları Öğreniyoruz
Biliyoruz ki kan şekerimizi direkt ve dolaylı olarak aldığımız şeker yükseltir. Direkt olarak meyve suları, çikolatalar, toz/küp şeker, dolaylı olarak ise ekmek, meyve, süt, yoğurt, bisküvi üzere eserler kan şekerimizi istikrarsızlaştırır.
Yemeklerdeki karbonhidrat ölçüsünü da hesaplayarak şeker seviyesini amaç kan şekeri aralığında tutmak için epeyce değerlidir.
Bu sebeple şeker hastaları ne kadar karbonhidrat alacaklarını hesaplayabilirlerse ona nazaran insülinlerini yapar ve kan şekerleri daha uygun denetim edebilirler. Karbonhidrat sayım formülü artık Tip-1 diyabetlilerin eli ayağı olmuş durumda.
Ne Kadar Karbonhidrat?
Başlangıçta bir öğünde 45-60 gram karbonhidrat taraf almaktadır. Tip-1 diyabeti yönetmek için bu nispetten daha çokça yahut daha az karbonhidrat yemek de gerekebilir. Tip-1 diyabetlinin, tabipleri ile her öğün için alınacak karbonhidrat ölçüsü ayarlanmalıdır.
Hangi Besinler Karbonhidrat İçerir?
Karbonhidrat İçeren Besinler:
Besinlerde üç ana tip karbonhidrat vardır. Bunlar; nişasta, şeker ve diyet lifidir. Nişasta ve şeker kan şekerini birlikte yükseltirler. Karbonhidrat içeren besinler:
Baklagiller
Tahıllar ve nişastalı sebzeler
Meyve ve meyve suyu
Süt ve yoğurt üzere süt eserleri
Gazlı içecekler, meyve suyu içecekler, kek, kurabiye, şeker ve cips üzere tatlılar ve çerez
Besinlerde Ne Kadar Karbonhidrat Vardır?
Azık etiketleri okumak bir besinde ne kadar karbonhidrat vardırı bilmek için yeterli bir yoldur. Etiketsiz besinlerde ise kestirimi olarak karbonhidrat ölçülerini hesaplayabiliriz.
15 gr karbonhidrat içeren besinlere örnek
Taze meyve 1 küçük bir kesim
Konserve ya da dondurulmuş meyve 1/2 su bardağı
1 dilim ekmek yahut 1 tortilla
Yulaf ezmesi 1/2 su bardağı
Makarna yahut pirinç 1/3 su bardağı
4-6 adet kraker
Nişastalı zerzevat 1/2 su bardağı
Büyük bir pişmiş patatesin ¼’ü
2/3 bardak yağsız yoğurt
2 küçük kurabiye
1/2 bardak dondurma
1 yemek kaşığı reçel, jöle, şeker yahut bal
6 tavuk nuggets
Güveç 1/2 su bardağı
Çorba 1 su bardağı
Protein ve Yağ
Karbonhidrat sayımı ile yemeklerdeki protein ve yağ unutmamak gerekir. Kilo ve şeker istikrarı için protein ve yağ da kıymetlidir.Bol yağlı ve proteinli bir öğünden sonra kan şekerinin 3-4 sonra yükselişe geçtiğini unutmamak lazım.
Besin Etiketlerini ve Kendi Yaptığımız Yemeklerin İçeriklerini Kullanmak
Karbonhidrat sayımı için azık etiketleri kullanılabilmektedir. Bununla bir arada meskende hazırladığımız ya da hane dışında beslendiğimiz devirlerde da besinlerin içeriklerini kestirim etmek kıymetlidir. Bir azık etiketine ya da besine bakarak karbonhidrat ölçüsünü belirlemişsek o azıktan yiyeceğimiz kadarının da karbonhidrat ölçüsünü hesaplamak kolay olacaktır. Daha az ya da daha ziyade yediğimizde kaç gram karbonhidrat alacağımız otomatik olarak ortaya çıkar.
Etiket üzerinde yekun karbonhidrat; şeker, nişasta, ve lif içerir. Lakin bu bedellerin münferit başka yazıldığı etiketler de vardır. Farklı yazılmışsa total karbonhidratı hesaplamak için şeker ve nişastanın karbonhidrat ölçüsü hesaplanır. Başkaca besinin karbonhidrat ölçüsü eklenir. Şayet lif nispeti 5 gram ve üzeri ise de hesaplanan total karbonhidrattan lif nispeti çıkarılır.
Şayet kilo vermek için çalışıyorsanız bir de kalorisine bakmalısınız.
Kalp illeti ve inme riskiniz var ise doymuş ve trans yağ bedellerine bakılması gereklidir. Ki doymuş ve trans yağ orantısı en düşük ölçüdeki eserleri yemelisiniz.
Yüksek kan basıncı yani tansiyonu olan bireyler için ise sodyum orantısı değerlidir. Daha az sodyum içeren besinler yenmelidir.
Son Olarak Karbonhidrat Sayımında Glisemik İndeksin Değeri
Glisemik İndeks bir besinin kan şekerini yükseltme suratıdır. GI ile yemek planlarken düşük yahut orta GI sahip besinler seçilmelidir. Yüksek GI olan bir yemek yenilecekse düşük GI bir besin ile yüksek GI olan besinin kan şekerini yükseltme suratı düşürülebilir.
Araştırmalara nazaran; şeker illeti olan birden fazla insan kan şekerini yönetmek için birinci araç olarak karbonhidrat sayımını baz almaktadır. Fizikî aktivite ve diyabet hapları yahut insülin ile yekun karbonhidrat alımını dengelemek ve kan şekerini yönetmek en kıymetli anahtardır.
Karbonhidrat cinsini kullanarak beslenmenin de kan şekeri üzerinde bir tesiri vardır. Zira GI kan şekeri idaresinde “ince ayar” için yardımcı olabilir. Vesair bir deyişle, karbonhidrat sayımı ile birlikte GI indekse de dikkat etmek kan şekerimizi ülküye yakın tutma da değerli destek sağlamaktadır.
Şekerler
glikoz 100 fruktoz (meyve şekeri) 23
laktoz (süt şekeri) 46 sukroz (toz şeker) 65
bal 58 elma 38
muz 62 karpuz 72
kavun 65
beyaz ekmek 70 çavdar ekmeği 41
bisküvi-yulaflı 55 Bisküvi buğday unuyla 62
conflakes (mısır gevreği)80
pirinç-beyaz 87 Pirinç basmati 58
şehriye 46 bulgur 48
kuru fasulye 48 mercimek 28
nohut 33
havuç 49 bezelye 48
patates-haşlanmış 62-kızartma 75-fırında 85
süt-tam yağlı 27 Süt çikolatalı 34
dondurma 61
portakal suyu 46 elma suyu 40
fanta 68
patates cipsi 54 mısır cipsi 72
pop corn (patlamış mısır) 55
fıstık (75 gr )14
çikolata 49
mars bar (çikolata)68
Karbonhidrat sayımı prosedürü ile öğün planlamasının yapılması tüm diyabetliler velev diyabete aday bireyler içinde mümkün.Tüm yerkürede diyabetin tedavisinden çok diyabetin önlenmesi üzerine bir çalışma yoğunluğu var. Zira araştırmacılar şöyle düşünüyor. Bu küresel felaketin önüne fakat bu felaketi önleyerek geçebiliriz bu nedenle de diyabete aday bireyler saptanarak diyabeti tedbire programına alınıyorlar. Türkiye’de ailesinde diyabeti olan bireyler en yakın sıhhat kuruluşuna başvurarak diyabete aday olup olmadıklarını bir kan testi ile öğrenebilirler şayet adaylık durumu laf konusu ise tedbir için sağlıklı beslenmeyi öğrenmeleri ve fizikî aktivitelerini arttırmaları gerekmektedir.
NEDİR BU KARBONHİDRAT SAYIMI
“Karbonhidrat Sayımı” kan şekerini yönetmek için bir yemek planlama tekniğidir.Bu yolu öğrenen diyabetli bireyler öğünlerde tüketeceği besinlerden sağlayacakları karbonhidrat ölçüsünü hesaplayabilir ve öğün planını tüketmesi gereken karbonhidrat ölçüsüne nazaran planlayabilir.
Karbonhidrat sayımı bir diyet değildir. Bir diyet akımı hiç değildir. Diyabetlilere verilen tıbbi beslenme tedavisi kapsamında maksada ulaşmak için kulanılan çeşitli öğün planlama formüllerinden biridir.
KARBONHİDRAT SAYIMI HANGİ AŞAMALARI KAPSAR
Karbonhidrat sayımı formülü birbirini takip eden 3 aşamadan oluşur. Bu formülle öğün planlamasına başlayacak bir diyabetli öncelikle karbonhidratlar, çeşitleri, tesirleri, besinlerdeki ölçüleri konusunda malumat alır. Bu haberleri kullanarak, yediği karbonhidrat içeren besinlerin tartısını tartarak ve içindeki karbonhidrat ölçüsünü hesaplayarak öğünde tükettiği karbonhidrat ölçüsünü saptayabilir. Bu 2. aşamadır. Birinci iki aşamanın öğrenilmesinin yararı nedir? Şöyle örnek verebilirim. Diyabetlilerin farklı öğünlerde öğün öncesi ve öğün sonrası kan şekeri ölçümü yaparak kan şekeri seviyesini izlemeleri, aldıkları medikal tedavinin ve beslenme tedavisinin ferdî cevabını görmek için çok değerlidir. Örneğin kan şekeri öğlen öğünü öncesi istenen seviyelerdedir lakin öğüne başladıktan iki saat sonra ölçülen kan şekeri istenen seviyelerin çok üstünde ise ve o öğünde alması gereken karbonhidrat ölçüsüne münâsib bir besin tüketimi varsa ve umumide her öğlen yemeğinde sonra tıpkı biçimde sonuç alınıyorsa bu durum medikal tedavide değişiklik yapılmasını gerektirir. Diyabetli karbonhidrat sayımı tekniğinde bunu öğrenir ve bu üzere durumlarda gerekli değişikliği öğrenmek için tabibi ile muhabereye makbul. Fakat, karbonhidrat tüketimi fazlalığından oluşan tokluk kan şekeri yüksekliği kelam konusu ise o devir da haddinden fazla karbonhidrat tüketiminin kan şekerini nasıl etkilediğini görerek öğrenir, misal davranışlardan sakınır.
Karbonhidrat sayımının son aşamasında ağır insülin tedavisini injeksiyon yahut pompa yolu ile alan diyabetli aldığı karbonhidrat ile yaptığı insülin dozunu eşitlemeyi öğrenir. Gayrı bir söz ile aldığı kaç gram karbonhidrat için kaç ünite insülin yapması gerektiğini yani karbonhidrat/insülin nispetini öğrenir. Bu vakit alan bir sürectir. Bu aşamada kesinlikle bir diyabet diyetisyeni ile çalışması gereklidir.
1.Ve 2.Basamakları Öğreniyoruz
Biliyoruz ki kan şekerimizi direkt ve dolaylı olarak aldığımız şeker yükseltir. Direkt olarak meyve suları, çikolatalar, toz/küp şeker, dolaylı olarak ise ekmek, meyve, süt, yoğurt, bisküvi üzere eserler kan şekerimizi istikrarsızlaştırır.
Yemeklerdeki karbonhidrat ölçüsünü da hesaplayarak şeker seviyesini amaç kan şekeri aralığında tutmak için epeyce değerlidir.
Bu sebeple şeker hastaları ne kadar karbonhidrat alacaklarını hesaplayabilirlerse ona nazaran insülinlerini yapar ve kan şekerleri daha uygun denetim edebilirler. Karbonhidrat sayım formülü artık Tip-1 diyabetlilerin eli ayağı olmuş durumda.
Ne Kadar Karbonhidrat?
Başlangıçta bir öğünde 45-60 gram karbonhidrat taraf almaktadır. Tip-1 diyabeti yönetmek için bu nispetten daha çokça yahut daha az karbonhidrat yemek de gerekebilir. Tip-1 diyabetlinin, tabipleri ile her öğün için alınacak karbonhidrat ölçüsü ayarlanmalıdır.
Hangi Besinler Karbonhidrat İçerir?
Karbonhidrat İçeren Besinler:
Besinlerde üç ana tip karbonhidrat vardır. Bunlar; nişasta, şeker ve diyet lifidir. Nişasta ve şeker kan şekerini birlikte yükseltirler. Karbonhidrat içeren besinler:
Baklagiller
Tahıllar ve nişastalı sebzeler
Meyve ve meyve suyu
Süt ve yoğurt üzere süt eserleri
Gazlı içecekler, meyve suyu içecekler, kek, kurabiye, şeker ve cips üzere tatlılar ve çerez
Besinlerde Ne Kadar Karbonhidrat Vardır?
Azık etiketleri okumak bir besinde ne kadar karbonhidrat vardırı bilmek için yeterli bir yoldur. Etiketsiz besinlerde ise kestirimi olarak karbonhidrat ölçülerini hesaplayabiliriz.
15 gr karbonhidrat içeren besinlere örnek
Taze meyve 1 küçük bir kesim
Konserve ya da dondurulmuş meyve 1/2 su bardağı
1 dilim ekmek yahut 1 tortilla
Yulaf ezmesi 1/2 su bardağı
Makarna yahut pirinç 1/3 su bardağı
4-6 adet kraker
Nişastalı zerzevat 1/2 su bardağı
Büyük bir pişmiş patatesin ¼’ü
2/3 bardak yağsız yoğurt
2 küçük kurabiye
1/2 bardak dondurma
1 yemek kaşığı reçel, jöle, şeker yahut bal
6 tavuk nuggets
Güveç 1/2 su bardağı
Çorba 1 su bardağı
Protein ve Yağ
Karbonhidrat sayımı ile yemeklerdeki protein ve yağ unutmamak gerekir. Kilo ve şeker istikrarı için protein ve yağ da kıymetlidir.Bol yağlı ve proteinli bir öğünden sonra kan şekerinin 3-4 sonra yükselişe geçtiğini unutmamak lazım.
Besin Etiketlerini ve Kendi Yaptığımız Yemeklerin İçeriklerini Kullanmak
Karbonhidrat sayımı için azık etiketleri kullanılabilmektedir. Bununla bir arada meskende hazırladığımız ya da hane dışında beslendiğimiz devirlerde da besinlerin içeriklerini kestirim etmek kıymetlidir. Bir azık etiketine ya da besine bakarak karbonhidrat ölçüsünü belirlemişsek o azıktan yiyeceğimiz kadarının da karbonhidrat ölçüsünü hesaplamak kolay olacaktır. Daha az ya da daha ziyade yediğimizde kaç gram karbonhidrat alacağımız otomatik olarak ortaya çıkar.
Etiket üzerinde yekun karbonhidrat; şeker, nişasta, ve lif içerir. Lakin bu bedellerin münferit başka yazıldığı etiketler de vardır. Farklı yazılmışsa total karbonhidratı hesaplamak için şeker ve nişastanın karbonhidrat ölçüsü hesaplanır. Başkaca besinin karbonhidrat ölçüsü eklenir. Şayet lif nispeti 5 gram ve üzeri ise de hesaplanan total karbonhidrattan lif nispeti çıkarılır.
Şayet kilo vermek için çalışıyorsanız bir de kalorisine bakmalısınız.
Kalp illeti ve inme riskiniz var ise doymuş ve trans yağ bedellerine bakılması gereklidir. Ki doymuş ve trans yağ orantısı en düşük ölçüdeki eserleri yemelisiniz.
Yüksek kan basıncı yani tansiyonu olan bireyler için ise sodyum orantısı değerlidir. Daha az sodyum içeren besinler yenmelidir.
Son Olarak Karbonhidrat Sayımında Glisemik İndeksin Değeri
Glisemik İndeks bir besinin kan şekerini yükseltme suratıdır. GI ile yemek planlarken düşük yahut orta GI sahip besinler seçilmelidir. Yüksek GI olan bir yemek yenilecekse düşük GI bir besin ile yüksek GI olan besinin kan şekerini yükseltme suratı düşürülebilir.
Araştırmalara nazaran; şeker illeti olan birden fazla insan kan şekerini yönetmek için birinci araç olarak karbonhidrat sayımını baz almaktadır. Fizikî aktivite ve diyabet hapları yahut insülin ile yekun karbonhidrat alımını dengelemek ve kan şekerini yönetmek en kıymetli anahtardır.
Karbonhidrat cinsini kullanarak beslenmenin de kan şekeri üzerinde bir tesiri vardır. Zira GI kan şekeri idaresinde “ince ayar” için yardımcı olabilir. Vesair bir deyişle, karbonhidrat sayımı ile birlikte GI indekse de dikkat etmek kan şekerimizi ülküye yakın tutma da değerli destek sağlamaktadır.
Şekerler
glikoz 100 fruktoz (meyve şekeri) 23
laktoz (süt şekeri) 46 sukroz (toz şeker) 65
bal 58 elma 38
muz 62 karpuz 72
kavun 65
beyaz ekmek 70 çavdar ekmeği 41
bisküvi-yulaflı 55 Bisküvi buğday unuyla 62
conflakes (mısır gevreği)80
pirinç-beyaz 87 Pirinç basmati 58
şehriye 46 bulgur 48
kuru fasulye 48 mercimek 28
nohut 33
havuç 49 bezelye 48
patates-haşlanmış 62-kızartma 75-fırında 85
süt-tam yağlı 27 Süt çikolatalı 34
dondurma 61
portakal suyu 46 elma suyu 40
fanta 68
patates cipsi 54 mısır cipsi 72
pop corn (patlamış mısır) 55
fıstık (75 gr )14
çikolata 49
mars bar (çikolata)68