Güneş ışığının içindeki ultraviyole ışınları (UV), UV-A ve UV-B uzun süre güneşe maruz kalındığında cilt yanıklarına yol açar. Tekrarlayan cilt yanıkları da cilt kanserlerine neden olur. Normalde atmosfer ve ozon tabakası dünyaya ulaşan UV ışını miktarını azaltır. Fakat ozon tabakasının incelmesi ile dünyaya ulaşan UV ışını miktarı artmıştır. 1973’ten beri en ciddi cilt kanseri olan "melanoma"nın sıklığı %150, aynı dönemde "melanoma"dan ölüm vakaları da %44 oranında artmıştır. Bir insanın tüm yaşamı boyunca aldığı UV ışınlarının yarısından fazlası çocukluk çağında alınır, çünkü dışarıda geçirdiği süre bu dönemde maksimumdadır. Hayatında bir kere su toplamış güneş yanığı olan bir kişinin "melanoma"ya yakalanma riski, yanığı olmayanlara göre iki kat fazladır. Her yanık ile bu risk iki kat artar. Cilt kanserinden korunmanın en iyi yolu, cilt yanıklarını önlemektir.
Güneş yanıkları nasıl olur?
Uzun süre güneşe maruz kalındığında UV ışınları ciltte önce kızarıklık, daha uzun süreli hasarlarda da içi su dolu baloncuklara sebep olur. Kızarıklık, ağrı ve şişme güneşten 2-4 saat sonra başlar, 24 saatte maksimuma ulaşır. Bu birinci derece yanıktır. İçi su dolu kabarcıklar olduğunda yanık artık ikinci derece olmuş demektir. Üçüncü derece yanıklarda kabuklanmalar olur, güneş üçüncü derece yanığa sebep olmaz.
Güneş yanığı olduğunda ne yapmak gerekir?
Ağrı ve sıcaklık hissi 48 saat sürer. İbuprofen erken başlanıp, 2 gün süre ile kullanılırsa rahatsızlığı büyük ölçüde azaltır. Nemlendirici kremler de günde üç kere uygulanırsa rahatlık verir. Bu kremlere iki gün devam edilmelidir. Çok kalın, yağlı merhemler kullanılmamalıdır, bu çocuğu daha sıcak tutar ve terlemeyi önler.
Soğuk banyo yaptırmak veya günde bir kaç kez yanık yerine soğuk su ile ıslatılmış giysiler koymak ağrıyı azaltır, duş çok ağrı verici olabilir. Yanıklar olduğunda çocuğunuza daha çok su içirmelisiniz, bu dehidratasyonu ve hastalık hissini önler. Bir hafta içinde soyulmalar başlar, deriye nemlendirici kremler sürmek gerekir.
Eğer çocuğunuzun derisi su toplar ve patlarsa, üzerindeki ölü deriyi temiz, küçük bir makasla temizlemek gerekir. Sonra da antibiyotikli bir krem sürülmelidir (örn; Bactroban). Merhemi günde üç kez yıkayıp, tekrar sürmek gerekir.
Güneş yanıklarında yapılan sık yanlışlıklardan biri yanık yerine diş macunu, yoğurt veya yoğun merhemler sürmektir. Bunların hem faydası yoktur, hem de temizlenmesi zordur. Diğer bir hata da güneşten koruyucu losyonlarla, bronzlaştırıcı losyon veya yağları karıştırmak, koruyucu yerine bronzlaştırıcı kullanmaktır.
Güneş yanıkları nasıl önlenebilir?
Cilt kanserini önlemenin yolu, güneş yanıklarını önlemektir. Cilt kanseri geç yaşta ortaya çıksa da, sebep çocuklukta olan güneş yanıklarıdır. Çocuğunuzu cilt kanserinden korumak için güneşte yanmasını engelleyin.
- Çocuğunuz günde 30 dakikadan fazla dışarıda duracaksa güneşten koruyucu losyon kullanın.
- Süt çocuklarının ciltleri daha ince olduğu için güneşe karşı daha hassastırlar. Bu nedenle 6 aylıktan küçük çocuklar direkt güneşe çıkarılmamalıdır, mümkün olduğunca gölgede tutulmalıdırlar. Eğer güneşe çıkacaksa, mutlaka koruyucu losyon, uzun elbiseler ve kenarlıklı şapka kullanılmalıdır.
Bronzlaşmak isteyen ergenler de mutlak koruyucu losyon kullanmalı, güneşe alıştıra alıştıra çıkmalıdırlar. İlk gün güneşte 15-20 dakika kalmalı, daha sonra bu süre günde 5 dakika arttırılmalıdır.
- Çocukları, güneş ışınlarının en yoğun geldiği saatler olan 10:00 ile 15:00 arasında güneşe çıkarmayın. Bulutlu havalar sizi yanıltmasın, güneş ışınlarının %70’ı bulutları geçer. Ayrıca güneş ışınlarının %30’u da seyrek dokumalı kıyafetlerden cilde geçer.
- Kum ve suyun güneş ışınlarını yansıttığını unutmayın. Gölgede bile cilt yanıkları olabilir. Şapka veya şemsiye, çocuğunuzu yansıyan ışınlardan koruyamaz.
- Çocuğunuzun gözlerini de güneşten koruyun. Yıllarca UV ışınlarına maruz kalmak, katarakt riskini attırır. Çocuğunuza UV korumalı güneş gözlüğü alın. Güneşte en çok yanaklar, burun ve omuzlar yandığı için özellikle bu bölgeleri koruyucu losyonlarla yoğun şekilde koruyun.
Güneş yanıkları için riskli grup hangisidir?
Çocukların %15’i asla bronzlaşmayan, fakat yanan ciltlere sahiptir. Özellikle açık tenli çocuklar, tüm hayatları boyunca güneşe karşı dikkatli olmak zorundadırlar. Eğer çocuğunuz açık tenli, sarışın veya kızıl saçlı, çilli, mavi veya yeşil gözlü, çok benli ise güneş yanıklarına karşı daha hassastır, dolayısı ile cilt kanseri açısından da riskli gruptadır. Bu çocuklar yazın çok kısa süreli bile güneşe çıkacak olsalar, koruyucu losyon kullanmak zorundadırlar.
Güneşten koruyucu losyonlar
- Piyasada pek çok güneşten koruyucu ürün vardır. Özellikle hem UV-A, hem UV-B’ye karşı koruyucu bir ürün tercih edilmelidir.
- SPF (Sun Protection Factor: Güneş koruyucu faktör) veya filtre gücü, güneşten koruyucu ürünün UV ışının ne kadarını cilde geçirdiğini gösterir. Örneğin; 15 faktörlü bir ürün, ışının 1/15’ini yani, %7’sini geçirir. Böylece güneş altında geçirilebilecek güvenli süreyi 20 dakikadan 5 saate çıkarır. 15’ten yüksek koruma faktörlü ürünler 5 saatten daha uzun süre korur. Güneş yanıkları için tehlikeli saatler olan 10:00 ile 15:00 arası için 15 koruma faktörü yeterlidir. Fakat açık tenli çocuklar için 30 koruma faktörü gereklidir. Kısaca söylemek gerekirse, tüm çocuklar için 15 ve üzeri koruma faktörlü ürünler kullanmak gerekir.
- Koruyucu ürünleri güneşe çıkmadan 30 dakika önce sürmek gerekir. Burun, yanaklar, kulaklar ve omuzlar özellikle iyi korunmalıdır.
- Çoğu ürünler, her 3-4 saatte bir tekrar sürülmeli, eğer terlemiş veya suya girmişse hemen tekrarlanmalıdır. Suya dayanıklı ürünler ise suda 30 dakika dayanır.
Güneş yanıkları nasıl olur?
Uzun süre güneşe maruz kalındığında UV ışınları ciltte önce kızarıklık, daha uzun süreli hasarlarda da içi su dolu baloncuklara sebep olur. Kızarıklık, ağrı ve şişme güneşten 2-4 saat sonra başlar, 24 saatte maksimuma ulaşır. Bu birinci derece yanıktır. İçi su dolu kabarcıklar olduğunda yanık artık ikinci derece olmuş demektir. Üçüncü derece yanıklarda kabuklanmalar olur, güneş üçüncü derece yanığa sebep olmaz.
Güneş yanığı olduğunda ne yapmak gerekir?
Ağrı ve sıcaklık hissi 48 saat sürer. İbuprofen erken başlanıp, 2 gün süre ile kullanılırsa rahatsızlığı büyük ölçüde azaltır. Nemlendirici kremler de günde üç kere uygulanırsa rahatlık verir. Bu kremlere iki gün devam edilmelidir. Çok kalın, yağlı merhemler kullanılmamalıdır, bu çocuğu daha sıcak tutar ve terlemeyi önler.
Soğuk banyo yaptırmak veya günde bir kaç kez yanık yerine soğuk su ile ıslatılmış giysiler koymak ağrıyı azaltır, duş çok ağrı verici olabilir. Yanıklar olduğunda çocuğunuza daha çok su içirmelisiniz, bu dehidratasyonu ve hastalık hissini önler. Bir hafta içinde soyulmalar başlar, deriye nemlendirici kremler sürmek gerekir.
Eğer çocuğunuzun derisi su toplar ve patlarsa, üzerindeki ölü deriyi temiz, küçük bir makasla temizlemek gerekir. Sonra da antibiyotikli bir krem sürülmelidir (örn; Bactroban). Merhemi günde üç kez yıkayıp, tekrar sürmek gerekir.
Güneş yanıklarında yapılan sık yanlışlıklardan biri yanık yerine diş macunu, yoğurt veya yoğun merhemler sürmektir. Bunların hem faydası yoktur, hem de temizlenmesi zordur. Diğer bir hata da güneşten koruyucu losyonlarla, bronzlaştırıcı losyon veya yağları karıştırmak, koruyucu yerine bronzlaştırıcı kullanmaktır.
Güneş yanıkları nasıl önlenebilir?
Cilt kanserini önlemenin yolu, güneş yanıklarını önlemektir. Cilt kanseri geç yaşta ortaya çıksa da, sebep çocuklukta olan güneş yanıklarıdır. Çocuğunuzu cilt kanserinden korumak için güneşte yanmasını engelleyin.
- Çocuğunuz günde 30 dakikadan fazla dışarıda duracaksa güneşten koruyucu losyon kullanın.
- Süt çocuklarının ciltleri daha ince olduğu için güneşe karşı daha hassastırlar. Bu nedenle 6 aylıktan küçük çocuklar direkt güneşe çıkarılmamalıdır, mümkün olduğunca gölgede tutulmalıdırlar. Eğer güneşe çıkacaksa, mutlaka koruyucu losyon, uzun elbiseler ve kenarlıklı şapka kullanılmalıdır.
Bronzlaşmak isteyen ergenler de mutlak koruyucu losyon kullanmalı, güneşe alıştıra alıştıra çıkmalıdırlar. İlk gün güneşte 15-20 dakika kalmalı, daha sonra bu süre günde 5 dakika arttırılmalıdır.
- Çocukları, güneş ışınlarının en yoğun geldiği saatler olan 10:00 ile 15:00 arasında güneşe çıkarmayın. Bulutlu havalar sizi yanıltmasın, güneş ışınlarının %70’ı bulutları geçer. Ayrıca güneş ışınlarının %30’u da seyrek dokumalı kıyafetlerden cilde geçer.
- Kum ve suyun güneş ışınlarını yansıttığını unutmayın. Gölgede bile cilt yanıkları olabilir. Şapka veya şemsiye, çocuğunuzu yansıyan ışınlardan koruyamaz.
- Çocuğunuzun gözlerini de güneşten koruyun. Yıllarca UV ışınlarına maruz kalmak, katarakt riskini attırır. Çocuğunuza UV korumalı güneş gözlüğü alın. Güneşte en çok yanaklar, burun ve omuzlar yandığı için özellikle bu bölgeleri koruyucu losyonlarla yoğun şekilde koruyun.
Güneş yanıkları için riskli grup hangisidir?
Çocukların %15’i asla bronzlaşmayan, fakat yanan ciltlere sahiptir. Özellikle açık tenli çocuklar, tüm hayatları boyunca güneşe karşı dikkatli olmak zorundadırlar. Eğer çocuğunuz açık tenli, sarışın veya kızıl saçlı, çilli, mavi veya yeşil gözlü, çok benli ise güneş yanıklarına karşı daha hassastır, dolayısı ile cilt kanseri açısından da riskli gruptadır. Bu çocuklar yazın çok kısa süreli bile güneşe çıkacak olsalar, koruyucu losyon kullanmak zorundadırlar.
Güneşten koruyucu losyonlar
- Piyasada pek çok güneşten koruyucu ürün vardır. Özellikle hem UV-A, hem UV-B’ye karşı koruyucu bir ürün tercih edilmelidir.
- SPF (Sun Protection Factor: Güneş koruyucu faktör) veya filtre gücü, güneşten koruyucu ürünün UV ışının ne kadarını cilde geçirdiğini gösterir. Örneğin; 15 faktörlü bir ürün, ışının 1/15’ini yani, %7’sini geçirir. Böylece güneş altında geçirilebilecek güvenli süreyi 20 dakikadan 5 saate çıkarır. 15’ten yüksek koruma faktörlü ürünler 5 saatten daha uzun süre korur. Güneş yanıkları için tehlikeli saatler olan 10:00 ile 15:00 arası için 15 koruma faktörü yeterlidir. Fakat açık tenli çocuklar için 30 koruma faktörü gereklidir. Kısaca söylemek gerekirse, tüm çocuklar için 15 ve üzeri koruma faktörlü ürünler kullanmak gerekir.
- Koruyucu ürünleri güneşe çıkmadan 30 dakika önce sürmek gerekir. Burun, yanaklar, kulaklar ve omuzlar özellikle iyi korunmalıdır.
- Çoğu ürünler, her 3-4 saatte bir tekrar sürülmeli, eğer terlemiş veya suya girmişse hemen tekrarlanmalıdır. Suya dayanıklı ürünler ise suda 30 dakika dayanır.