Eroin Bağımlılığı nedir
Tarihcesi
* Opium, poppy (haşhaş, papaver somniferum) bitkisinden elde edilir ve en eski ilaclardan biridir
* Eski Sumerler (IO 4000) ve Mısır ’da (IO 2000) kullanılıyordu
* Opiumun esas aktif iceriği morfin alkoloididir 20 ’den fazla alkoloid vardır (%10 morfin,%05 kodein, %02 tebain, papaverin vs)
* Bağımlılık yapmayan analjezik (ağrı kesici) uretmek amacıyla yapılan calışmalar sonucu opiyumdan morfin, kodein ve bunlardan uretilen ilaclar ve tebain kullanılarak uretilen bazı semisentetik ilaclar uretilmiştir
İsimlendirme
Opioid: Daha kapsamlı bir kavramdır Opiyatlar (morfin, kodein, tebain) ve morfin benzeri aktivitesi olan sentetik maddeler (metadon, fentanil, meperidin), agonistantagonistler, parsiyel agonistler ve endojen opioid peptitler buna dahildir
Endojen opioid peptitler: 1 Endorfinler, 2 Enkefalinler, 3 Dinorfinler
Morfin prototip opiyattir ve bir cok opiyatın onculudur: eroin (diasetilmorfin), oksimorfon, hidrokodon, oksikodon, kodein (metilmorfin)
Tebain nalakson, etorfin ve oksikodonun onculudur
Opioid reseptorleri:
* Mu: duygudurum duzenleme, pekiştirme mekanizmaları, solunum baskılanması, ağrıyı giderme (analjezi),
* Delta: Gastrointestinal (midebarsak) sistem , Endokrin sistem
* Kappa: Endokrin sistem, ağrı uyarımı (aversif etkili)
* Sigma (?) Opioid reseptoru olduğu tartışmalıdır, cunku Nalaksondan (opioid antagonisti) etkilenmez Uyarıldığında disfori ve halusinasyon yapar
Opioid Reseptor alt tipleri ve etkileri:
mu1: supraspinal analjezik etki
mu2: spinal anestezi, GI motilite (midebarsak hareketi), solunum
delta2 ve kappa1: spinal anestezi
delta1 ve kappa3: supraspinal anestezi
delta2 : beyinde aneljezik etki
Reseptor yerlesimi:
Opioid reseptorleri beyin, spinal kord, midebarsak sistemindeki noral pleksuslarda, otonomik sinir sisteminin diğer yerlerinde ve ak yuvarlarda bulunur Dolayısıyla opioidlerin etkileri cok yaygındır
Opioid İlaclar:
Agonist: Opioid reseptorlerine bağlanıp aktive edenler
Antagonist: Opioid reseptorlerine bağlanan, ancak aktive etmeyenler
Opioidler (fentanil, nalakson, buprenorfin), reseptor afiniteleri ve intrinsik aktiviteleri yonunden farklılıklar gosterir
Opioidler:
1 Saf agonistler
a Morfinanlar: Levodromoran
b Fenilpiperidinler piperidinler: meperidin, fentanil
c Metadon: LAAM ( Lalfaasetilmetadol ), Propoksifen
2 Agonistantagonistler: Pentazosin, Nalbufin, Butorfanol, Meptazinol
3 Parsiyel agonistler: Buprenorfin
4 Saf antagonist : Nalokson, naltrekson, Nalmefen
Opioidlerin merkezi sinir sistemi ustune etkileri (mu reseptoru ustunden):
* Analjezi (ağrı kesici)
* Sakinlik (lokus serelousun inhibisyonu ile)
* Oksuruk refleksinin baskılanması
* Bulantı, kusma
* Solunumun baskılanması
* Miyosis (goz bebeklerinin genişlemesi)
* Isı regulasyonunda değişiklikler
* GRH (gonadotropin releasing hormon) ’da azalması ® LH&FSH azalması ® Testesteron ’da azalma ve adet duzensizlikleri
* CRF (kortikotropin releasing faktor) ’de azalma ® ACTH ’da azalma ® kortizol ’de azalma (antianksiyete etkisi)
Opioidler insanlarda değişik etkiler olusturur:
Bağımlılarda ofori (high) yaparken, bazı kisilerde konfuzyon, sersemlik yapar
‘Flash ’, ‘rush ’ : merkezi sinir sisteminde opioidlerin keskin ve hızlı artışı ile oluşan hoşnutluk verici duyguya bu ad verilir Bağımlılar tarafından orgazma benzetilir
Opioidler depresyon, anksiyete, ofke ve paranoid dusunceleri azaltabilir
Opioidlerin gastrointestinal sistem (midebarsak sistemi) ustune etkileri
(mu reseptoru ustunden):
Antidiyareik (ishal giderici) etkisi, barsak hareketlerinin azalmasına bağlıdır Bu etkisiye tolerans gelismez Yani opioid bağımlılarında ya da metadon kullananlarda surekli kabızlık olur
Bu etkisi icin kullanılan opioid ilaclar:
DifenoksilatLomotil
Loperamid (merkezi sinir sistemine gecmez)
Opioidlerin diğer etkileri:
* Morfin antihistaminiktir, ciltte vazodilatasyon ve kaşıntı (tipik burun kaşıma) yapar
* Mesanede sfinkter tonusunu arttırır, miksiyon (işeme) refleksini bastırır Boylece idrar retansiyonuna (idrar yapamama) neden olur
* Meperiden (Demerol), grand mal epileptik nobete neden olabilir Bobrek yetmezliğinde vucutta birikebileceği icin bu etki onemlidir
* Morfin, safra yollarındaki Oddi sfinkterini kasarak sarılığa neden olabilir ancak meperidin (Demerol) bunu yapmaz
Opioidlerin bazı klinik ozellikleri:
* Morfin glukronize olur, metaboliti aktiftir, bobrekten atılır Bobrek yetmezliğinde vucutta birikir
* Eroin (diasetil morfin) prodrog (oncul ilac) ’dır Yağda cozunurluğu morfinden fazladır, hızla beyne girip 6monoasetilmorfine donuşur İdrarda morfin olarak atılır Histamine benzer etkisi daha azdır
* Kodein (3metoksimorfin) da prodrogdur (oncul ilac) Ağızdan alındığında karaciğerde fazla metabolize olmaz (yıkılmaz) Vucutta morfine cevrilir
Neden bağımlı olunur?
1Tekrarlayıcı kullanım, fiziksel bağımlılık ve yoksunluk yapar Tekrarlayıcı kullanım endojen opioid sisteminde (sinir sisteminde doğal olarak bulunan opioidlerde) kalıcı değişiklikler yapar Eroin bağımlıları onu sevmez ama isterler ve onsuz yaşayamazlar
2 Beyindeki “odul yolu uzerindeki pekiştirici etkisi biyolojik olarak, verdiği haz psikolojik olarak yeniden kullanmayı sağlar Eroin herkesde ofori (coşku) yapmaz Bu ozellik (yani opioid deneyiminden haz almak) bağımlılığa yatkın olmayı gosterir, psikopatoloji ile ilgili olabilir, endorfin (sinir sisteminde doğal olarak bulunan opioidlerin) eksikligine bağlı olabilir
3 Self medikasyon: depresyon, anksiyete gibi yaşantıları kontrol etmek icin başlayan ama sonra bırakamayanlar da vardır
Devam ettirici faktorler:
Cevresel ip ucları (kullanımı hatırlatan şeyler) ve huzun, ofke, sıkıntı vb icsel duygu durumları oğrenilmis ve şartlanılmış aş ermeye (craving) yol acar Crneğin bir şırınga gormek ya da sıkıntı hissetmek eroin kullanmak icin buyuk bir istek doğurur
Opioid yoksunluğu:
Opioid yoksunluğu belirtileri:
(En az 3 tanesi bulunmalı)
1 Disforik mood (sıkıntılı, huzunlu duygu hali)
2 Bulantı ya da kusma
3 Kas ağrıları
4 Goz yaşarması, burun akması
5 Pupiller dilatasyon (goz bebeklerinde genişleme), piloereksiyon (tuylerin dikleşmesi), terleme
6 Diyare (ishal)
7 Esneme
8 Ateş
9 İnsomni (uykusuzluk)
Yoksunluğun subjektif (oznel) belirtileri daha erken başlar Bunlar anksiyete, aş erme, depresyon, irritabilite (huzursuzluk), kas krampları, sırt ağrısı, kemik aşrısı, genel disforidir
Tipik yoksunluk morfin ve eroinde son kullanımdan 812 saat sonra başlar, 48 saat sonra max duzeyine ulaşır, 57 gunde azalarak biter
Fiziksel bağımlılık:
* Tedavi dozlarındaki (1530 mg) tek bir doz morfin bile toleransı olmayan bir kişide duşuk bir derece de olsa fiziksel bağımlılık yapabilir ve Nalakson (opioid antagonisti) verilmesiyle yoksunluk ortaya cıkar
* Daha once fiziksel bağımlılığı olup detoksifiye olmus fareler tekrar eroine maruz bırakılınca daha kolay bağımlı olurlar Bu da bir kez eroine bağımlı olanların bundan mutlak olarak uzak kalması gerektiğini desteklemektedir
* Bağımlılarda tolerans cok cabuk gelişir
Opioid yoksunluğu tedavisi:
* Antipiretik ve analjezikler (ateş duşurucu ve ağrı kesiciler)
* Benzodiyazepinler: ozellikle uyku icin, alternatif olarak amitriptilin (Laroxyl) vb sedatif ilaclar verilebilir
* Klonidin: Noradrenerjik deşarjı azaltmak icin kullanılır Objektif bulgu varsa baslanmalıdır, Gunde 4 kez 02 mg, birkac gun devam edilir, 2 haftada azaltarak kesilir
* Metadon: Gunde 2040 mg verilerek başlanır Bir hafta ya da bir ayda azaltarak kesilir Metadon detoksifikasyonu uzatır
* Ultrahızlı detoksifikasyon: Saatler suren genel anestezi altında bol sıvı ve Nalakson verilerek yoksunluk belirtilerinin ortaya cıkarılması ve hızlı bir şekilde gecirilmesi sağlanır Son yıllarda ABD ’de populer olan bu yontem oldukca tartışmalıdır Cunku bu işlem akut yoksunluk belirtilerini giderse de anestezi sonrası subakut belirtiler uzun sure devam eder En onemlisi de yoksunluk tedavisi eroin bağımlılığının tedavi edilmesi demek değildir
Uzamış Yoksunluk:
Gorunen ve olculebilir yoksunluk belirtileri ortadan kalktıktan cok sonra bile bağımlılar ‘normal hissetmeme ’den depresyona kadar değişen istenmeyen duygular yaşarlar Bunun antisosyal kişilik bozukluğu, depresyon gibi altta yatan psikopatolojiden ayırımı onemlidir
Alıntı
Tarihcesi
* Opium, poppy (haşhaş, papaver somniferum) bitkisinden elde edilir ve en eski ilaclardan biridir
* Eski Sumerler (IO 4000) ve Mısır ’da (IO 2000) kullanılıyordu
* Opiumun esas aktif iceriği morfin alkoloididir 20 ’den fazla alkoloid vardır (%10 morfin,%05 kodein, %02 tebain, papaverin vs)
* Bağımlılık yapmayan analjezik (ağrı kesici) uretmek amacıyla yapılan calışmalar sonucu opiyumdan morfin, kodein ve bunlardan uretilen ilaclar ve tebain kullanılarak uretilen bazı semisentetik ilaclar uretilmiştir
İsimlendirme
Opioid: Daha kapsamlı bir kavramdır Opiyatlar (morfin, kodein, tebain) ve morfin benzeri aktivitesi olan sentetik maddeler (metadon, fentanil, meperidin), agonistantagonistler, parsiyel agonistler ve endojen opioid peptitler buna dahildir
Endojen opioid peptitler: 1 Endorfinler, 2 Enkefalinler, 3 Dinorfinler
Morfin prototip opiyattir ve bir cok opiyatın onculudur: eroin (diasetilmorfin), oksimorfon, hidrokodon, oksikodon, kodein (metilmorfin)
Tebain nalakson, etorfin ve oksikodonun onculudur
Opioid reseptorleri:
* Mu: duygudurum duzenleme, pekiştirme mekanizmaları, solunum baskılanması, ağrıyı giderme (analjezi),
* Delta: Gastrointestinal (midebarsak) sistem , Endokrin sistem
* Kappa: Endokrin sistem, ağrı uyarımı (aversif etkili)
* Sigma (?) Opioid reseptoru olduğu tartışmalıdır, cunku Nalaksondan (opioid antagonisti) etkilenmez Uyarıldığında disfori ve halusinasyon yapar
Opioid Reseptor alt tipleri ve etkileri:
mu1: supraspinal analjezik etki
mu2: spinal anestezi, GI motilite (midebarsak hareketi), solunum
delta2 ve kappa1: spinal anestezi
delta1 ve kappa3: supraspinal anestezi
delta2 : beyinde aneljezik etki
Reseptor yerlesimi:
Opioid reseptorleri beyin, spinal kord, midebarsak sistemindeki noral pleksuslarda, otonomik sinir sisteminin diğer yerlerinde ve ak yuvarlarda bulunur Dolayısıyla opioidlerin etkileri cok yaygındır
Opioid İlaclar:
Agonist: Opioid reseptorlerine bağlanıp aktive edenler
Antagonist: Opioid reseptorlerine bağlanan, ancak aktive etmeyenler
Opioidler (fentanil, nalakson, buprenorfin), reseptor afiniteleri ve intrinsik aktiviteleri yonunden farklılıklar gosterir
Opioidler:
1 Saf agonistler
a Morfinanlar: Levodromoran
b Fenilpiperidinler piperidinler: meperidin, fentanil
c Metadon: LAAM ( Lalfaasetilmetadol ), Propoksifen
2 Agonistantagonistler: Pentazosin, Nalbufin, Butorfanol, Meptazinol
3 Parsiyel agonistler: Buprenorfin
4 Saf antagonist : Nalokson, naltrekson, Nalmefen
Opioidlerin merkezi sinir sistemi ustune etkileri (mu reseptoru ustunden):
* Analjezi (ağrı kesici)
* Sakinlik (lokus serelousun inhibisyonu ile)
* Oksuruk refleksinin baskılanması
* Bulantı, kusma
* Solunumun baskılanması
* Miyosis (goz bebeklerinin genişlemesi)
* Isı regulasyonunda değişiklikler
* GRH (gonadotropin releasing hormon) ’da azalması ® LH&FSH azalması ® Testesteron ’da azalma ve adet duzensizlikleri
* CRF (kortikotropin releasing faktor) ’de azalma ® ACTH ’da azalma ® kortizol ’de azalma (antianksiyete etkisi)
Opioidler insanlarda değişik etkiler olusturur:
Bağımlılarda ofori (high) yaparken, bazı kisilerde konfuzyon, sersemlik yapar
‘Flash ’, ‘rush ’ : merkezi sinir sisteminde opioidlerin keskin ve hızlı artışı ile oluşan hoşnutluk verici duyguya bu ad verilir Bağımlılar tarafından orgazma benzetilir
Opioidler depresyon, anksiyete, ofke ve paranoid dusunceleri azaltabilir
Opioidlerin gastrointestinal sistem (midebarsak sistemi) ustune etkileri
(mu reseptoru ustunden):
Antidiyareik (ishal giderici) etkisi, barsak hareketlerinin azalmasına bağlıdır Bu etkisiye tolerans gelismez Yani opioid bağımlılarında ya da metadon kullananlarda surekli kabızlık olur
Bu etkisi icin kullanılan opioid ilaclar:
DifenoksilatLomotil
Loperamid (merkezi sinir sistemine gecmez)
Opioidlerin diğer etkileri:
* Morfin antihistaminiktir, ciltte vazodilatasyon ve kaşıntı (tipik burun kaşıma) yapar
* Mesanede sfinkter tonusunu arttırır, miksiyon (işeme) refleksini bastırır Boylece idrar retansiyonuna (idrar yapamama) neden olur
* Meperiden (Demerol), grand mal epileptik nobete neden olabilir Bobrek yetmezliğinde vucutta birikebileceği icin bu etki onemlidir
* Morfin, safra yollarındaki Oddi sfinkterini kasarak sarılığa neden olabilir ancak meperidin (Demerol) bunu yapmaz
Opioidlerin bazı klinik ozellikleri:
* Morfin glukronize olur, metaboliti aktiftir, bobrekten atılır Bobrek yetmezliğinde vucutta birikir
* Eroin (diasetil morfin) prodrog (oncul ilac) ’dır Yağda cozunurluğu morfinden fazladır, hızla beyne girip 6monoasetilmorfine donuşur İdrarda morfin olarak atılır Histamine benzer etkisi daha azdır
* Kodein (3metoksimorfin) da prodrogdur (oncul ilac) Ağızdan alındığında karaciğerde fazla metabolize olmaz (yıkılmaz) Vucutta morfine cevrilir
Neden bağımlı olunur?
1Tekrarlayıcı kullanım, fiziksel bağımlılık ve yoksunluk yapar Tekrarlayıcı kullanım endojen opioid sisteminde (sinir sisteminde doğal olarak bulunan opioidlerde) kalıcı değişiklikler yapar Eroin bağımlıları onu sevmez ama isterler ve onsuz yaşayamazlar
2 Beyindeki “odul yolu uzerindeki pekiştirici etkisi biyolojik olarak, verdiği haz psikolojik olarak yeniden kullanmayı sağlar Eroin herkesde ofori (coşku) yapmaz Bu ozellik (yani opioid deneyiminden haz almak) bağımlılığa yatkın olmayı gosterir, psikopatoloji ile ilgili olabilir, endorfin (sinir sisteminde doğal olarak bulunan opioidlerin) eksikligine bağlı olabilir
3 Self medikasyon: depresyon, anksiyete gibi yaşantıları kontrol etmek icin başlayan ama sonra bırakamayanlar da vardır
Devam ettirici faktorler:
Cevresel ip ucları (kullanımı hatırlatan şeyler) ve huzun, ofke, sıkıntı vb icsel duygu durumları oğrenilmis ve şartlanılmış aş ermeye (craving) yol acar Crneğin bir şırınga gormek ya da sıkıntı hissetmek eroin kullanmak icin buyuk bir istek doğurur
Opioid yoksunluğu:
Opioid yoksunluğu belirtileri:
(En az 3 tanesi bulunmalı)
1 Disforik mood (sıkıntılı, huzunlu duygu hali)
2 Bulantı ya da kusma
3 Kas ağrıları
4 Goz yaşarması, burun akması
5 Pupiller dilatasyon (goz bebeklerinde genişleme), piloereksiyon (tuylerin dikleşmesi), terleme
6 Diyare (ishal)
7 Esneme
8 Ateş
9 İnsomni (uykusuzluk)
Yoksunluğun subjektif (oznel) belirtileri daha erken başlar Bunlar anksiyete, aş erme, depresyon, irritabilite (huzursuzluk), kas krampları, sırt ağrısı, kemik aşrısı, genel disforidir
Tipik yoksunluk morfin ve eroinde son kullanımdan 812 saat sonra başlar, 48 saat sonra max duzeyine ulaşır, 57 gunde azalarak biter
Fiziksel bağımlılık:
* Tedavi dozlarındaki (1530 mg) tek bir doz morfin bile toleransı olmayan bir kişide duşuk bir derece de olsa fiziksel bağımlılık yapabilir ve Nalakson (opioid antagonisti) verilmesiyle yoksunluk ortaya cıkar
* Daha once fiziksel bağımlılığı olup detoksifiye olmus fareler tekrar eroine maruz bırakılınca daha kolay bağımlı olurlar Bu da bir kez eroine bağımlı olanların bundan mutlak olarak uzak kalması gerektiğini desteklemektedir
* Bağımlılarda tolerans cok cabuk gelişir
Opioid yoksunluğu tedavisi:
* Antipiretik ve analjezikler (ateş duşurucu ve ağrı kesiciler)
* Benzodiyazepinler: ozellikle uyku icin, alternatif olarak amitriptilin (Laroxyl) vb sedatif ilaclar verilebilir
* Klonidin: Noradrenerjik deşarjı azaltmak icin kullanılır Objektif bulgu varsa baslanmalıdır, Gunde 4 kez 02 mg, birkac gun devam edilir, 2 haftada azaltarak kesilir
* Metadon: Gunde 2040 mg verilerek başlanır Bir hafta ya da bir ayda azaltarak kesilir Metadon detoksifikasyonu uzatır
* Ultrahızlı detoksifikasyon: Saatler suren genel anestezi altında bol sıvı ve Nalakson verilerek yoksunluk belirtilerinin ortaya cıkarılması ve hızlı bir şekilde gecirilmesi sağlanır Son yıllarda ABD ’de populer olan bu yontem oldukca tartışmalıdır Cunku bu işlem akut yoksunluk belirtilerini giderse de anestezi sonrası subakut belirtiler uzun sure devam eder En onemlisi de yoksunluk tedavisi eroin bağımlılığının tedavi edilmesi demek değildir
Uzamış Yoksunluk:
Gorunen ve olculebilir yoksunluk belirtileri ortadan kalktıktan cok sonra bile bağımlılar ‘normal hissetmeme ’den depresyona kadar değişen istenmeyen duygular yaşarlar Bunun antisosyal kişilik bozukluğu, depresyon gibi altta yatan psikopatolojiden ayırımı onemlidir
Alıntı