Dünyanın Günlük Hareketi Nedir?
Dünya’nın kendi ekseni etrafında tam bir devir yapmasına Günlük Hareket denir. Dünya, kendi ekseni etrafında batıdan doğuya doğru döner. Bu dönüşünü 24 saatte tamamlar. Bir dönüşü için geçen bu süreye bir gün denir.
Dünya’nın kendi ekseni etrafındaki hızı ekvatorda yaklaşık olarak saatte 1670 km’dir. Bu hız kutuplara doğru azalır ve kutup noktalarında 0 km olur. Dünya’nın hızının hissedil-memesinin nedeni atmosferle birlikte dönmesidir.
Dünya’nın kendi ekseni etrafında dönüşü sırasında iki türlü hız ortaya çıkar;
a) Açısal Hız: Dairesel hareket yapan bir cismin birim zamanda taranan açıya açısal hız denir. Açısal hız, her enleminde aynıdır. 24 saatte 3600 derece taranır. Bir saatte 15°, 4 dakikada 1° dir. Bundan dolayı bir boylam üzerindeki bütün noktalarda yerel saat aynıdır.
b) Çizgisel Hız: Cisimlerin birim zamanda aldığı yola çizgisel hız denir. Dünya’nın çizgisel hızı her enlemde aynı değildir. Hızın en yüksek olduğu yer Ekvatordur ve saatte 1670 km’dir. Bu hız kutuplara doğru azalır ve kutup noktalarında 0 km olur.
Çizgisel hızın farklı olmasına bağlı olarak Ekvator ve çevresinde güneş hızlı doğar ve hızlı batar. Kutuplara doğru gittikçe güneşin doğuş batış süresi uzar.
Çizgisel hızın farklı olması yer çekimini de etkiler. Ekvatorda çizgisel hız ve savrulma fazla olduğu için yer çekimi az, kutuplara doğru ise çizgisel hız ve savrulma azaldığı için yer çekimi artar.
Eğer çizgisel hız iki kat artsaydı bir gün 12 saat olurdu, böylece iki meridyen arası yerel saat farkı 2 dakika olurdu. Çizgisel hız iki kat azalsaydı bir gün 48 saat olurdu, böylece iki meridyen arası yerel saat farkı 8 dakika olurdu.
Dünya’nın yuvarlak olmasından dolayı güneşe bakan yüzü aydınlık, diğer yüzü karanlıkta kalır. Dünya’nın dönmesiyle gece ve gündüz birbirini izler. Ancak yer ekseninin yörünge düzlemine dik olmamasından dolayı gece gündüz süreleri yıl içerisinde değişir.
Dünya’nın aydınlık ve karanlık kısımlarını birbirinden ayıran sınıra aydınlanma çemberi denir.
Dünya’nın batıdan doğuya doğru dönmesi, güneşin doğu-dan doğmasına ve batıdan batmasına neden olur. Buna bağlı olarak da ana yönler oluşur.
Günlük Hareketinin Sonuçları:
Gece ve gündüz ardalanır.
Güneş ışınlarının gün içerisinde yere düşme açıları değişir. Sabah ve akşam güneş ışınları eğik, öğlen vakti ise en yüksek açıyla gelir.
Gölge boyları ve yönleri değişir.
Günlük sıcaklık farkları oluşur. Gün içerisinde en yüksek sıcaklıklar öğleden sonra görülürken, en düşük sıcaklıklar da güneşin doğduğu andır.
Gün içerisinde basınç değişimleri oluşur. Bunun sonucunda günlük (meltem) rüzgârlar oluşur.
Kurak ve yarı kurak bölgelerde taşlarda mekanik çözülme gerçekleşir.
Merkezkaç (coriolis) kuvveti oluşur. Bunun sonucunda; Rüzgârların ve okyanus akıntılarının yönlerinde sapmalar meydana gelir.
300 ve 600 enlemleri civarında dinamik basınç merkezleri oluşur.
Yerel saat farkları meydana gelir.
Dünya’nın kendi ekseni etrafında tam bir devir yapmasına Günlük Hareket denir. Dünya, kendi ekseni etrafında batıdan doğuya doğru döner. Bu dönüşünü 24 saatte tamamlar. Bir dönüşü için geçen bu süreye bir gün denir.
Dünya’nın kendi ekseni etrafındaki hızı ekvatorda yaklaşık olarak saatte 1670 km’dir. Bu hız kutuplara doğru azalır ve kutup noktalarında 0 km olur. Dünya’nın hızının hissedil-memesinin nedeni atmosferle birlikte dönmesidir.
Dünya’nın kendi ekseni etrafında dönüşü sırasında iki türlü hız ortaya çıkar;
a) Açısal Hız: Dairesel hareket yapan bir cismin birim zamanda taranan açıya açısal hız denir. Açısal hız, her enleminde aynıdır. 24 saatte 3600 derece taranır. Bir saatte 15°, 4 dakikada 1° dir. Bundan dolayı bir boylam üzerindeki bütün noktalarda yerel saat aynıdır.
b) Çizgisel Hız: Cisimlerin birim zamanda aldığı yola çizgisel hız denir. Dünya’nın çizgisel hızı her enlemde aynı değildir. Hızın en yüksek olduğu yer Ekvatordur ve saatte 1670 km’dir. Bu hız kutuplara doğru azalır ve kutup noktalarında 0 km olur.
Çizgisel hızın farklı olmasına bağlı olarak Ekvator ve çevresinde güneş hızlı doğar ve hızlı batar. Kutuplara doğru gittikçe güneşin doğuş batış süresi uzar.
Çizgisel hızın farklı olması yer çekimini de etkiler. Ekvatorda çizgisel hız ve savrulma fazla olduğu için yer çekimi az, kutuplara doğru ise çizgisel hız ve savrulma azaldığı için yer çekimi artar.
Eğer çizgisel hız iki kat artsaydı bir gün 12 saat olurdu, böylece iki meridyen arası yerel saat farkı 2 dakika olurdu. Çizgisel hız iki kat azalsaydı bir gün 48 saat olurdu, böylece iki meridyen arası yerel saat farkı 8 dakika olurdu.
Dünya’nın yuvarlak olmasından dolayı güneşe bakan yüzü aydınlık, diğer yüzü karanlıkta kalır. Dünya’nın dönmesiyle gece ve gündüz birbirini izler. Ancak yer ekseninin yörünge düzlemine dik olmamasından dolayı gece gündüz süreleri yıl içerisinde değişir.
Dünya’nın aydınlık ve karanlık kısımlarını birbirinden ayıran sınıra aydınlanma çemberi denir.
Dünya’nın batıdan doğuya doğru dönmesi, güneşin doğu-dan doğmasına ve batıdan batmasına neden olur. Buna bağlı olarak da ana yönler oluşur.
Günlük Hareketinin Sonuçları:
Gece ve gündüz ardalanır.
Güneş ışınlarının gün içerisinde yere düşme açıları değişir. Sabah ve akşam güneş ışınları eğik, öğlen vakti ise en yüksek açıyla gelir.
Gölge boyları ve yönleri değişir.
Günlük sıcaklık farkları oluşur. Gün içerisinde en yüksek sıcaklıklar öğleden sonra görülürken, en düşük sıcaklıklar da güneşin doğduğu andır.
Gün içerisinde basınç değişimleri oluşur. Bunun sonucunda günlük (meltem) rüzgârlar oluşur.
Kurak ve yarı kurak bölgelerde taşlarda mekanik çözülme gerçekleşir.
Merkezkaç (coriolis) kuvveti oluşur. Bunun sonucunda; Rüzgârların ve okyanus akıntılarının yönlerinde sapmalar meydana gelir.
300 ve 600 enlemleri civarında dinamik basınç merkezleri oluşur.
Yerel saat farkları meydana gelir.