Bazen çocuklarımızın olması gereken hallerini olmaması gerektiği üzere yorumladığımızı fark ediyorum. Aldığım şikayetlerden biri de çocuklarının asi ve dik başlı hallerinden rahatsızlık duyan aileler. Natürel ki çocuk her şeye karşı geliyorsa o noktada bir sorun vardır. Lakin bazen de aileler ziyadesiyle itaatkar ve kelamlarının dışına çıkmayan çocuklar isteyebiliyorlar.
Bizim kültürümüzün yetiştirme biçiminden ötürü birçok anne babanın beklentisi kelamlarından dışarı çıkmayan, kuzu üzere olan çocuklara sahip olmak.. O çocuk "çocuk" olmanın muhakkak kalıplarına sahip olmalı, anne ve babanın oluşturduğu o kalıpların dışına çıkmamalı diye düşünülüyor. Bu sayede anne babanın da içi rahat ediyor, çocuklarını koruduklarına inanıyorlar. Çocuk birazcık sesini çıkarıp kendi kişiselliğini ortaya koymaya çalıştığında susturuluyor ve çaresiz bırakılıyor. Bir noktadan sonra kendi kişiselliğini ortaya koymanın bir sonuç getirmeyeceğine inanan çocuk çaresizliği öğreniyor. Kendini kusurlu ve yetersiz hissediyor. Zira kendi varlığına, kendi gereksinimlerine hürmet duyulmadığın görüyor. Ailesinin sevgisini, kabulünü görmek ve ceza almamak ismine itaat etmeyi öğreniyor. Pekala hakikaten itaat eden, sorgulamayan, sessiz kalan çocuklar mı yetiştirmek istiyoruz?
Bana gelen çocuklardan biri etrafındaki şahısların isteklerine hayır demekte zorlanıyordu. En büyük dertlerinden biri arkadaşları tarafından kabul görmemek, dışlanmak, onların sevgisini ve kabulünü hak edememekti. Zira ailesi ona birilerinin kelamından çıkmadığı sürece kabul göreceğinin ve sevileceğinin bildirisini vermişti. Sadece arkadaşları istedi diye okuldaki cam dolabın kapağını kırmış ve bunun sonucunda disipline gönderilmişti. Lakin kabul görme gereksinimi o kadar yüksekti ki yaptığı şeyin yanlış olduğunu bile bile harekete geçmişti. Zira aileden aldığı bilgiler şayet oburlarının isteklerini yerine getirirse sevilmeye kıymet olduğu tarafındaydı. Kendi istekleri ve tercihleri değersizdi. Karşı çıkarsa cezalandırılıyordu. Bu yüzden kendisinden istenen aksiyonu sorgulama gereği bile duymamıştı.
Bununla birlikte itaat etmeye alışan çocuklar ileride de itaat edecekleri, baskın bireylerle bağ kurmayı tercih ederler. Bu şahısların uygun ya da berbat niyetli olup olmamaları kıymetli değildir. Yalnızca kendilerini yönetecek birilerini ararlar. Zira hayatlarının kendi denetimlerinde olmasına alışık olmamakla birlikte, kendi seçimlerinin ve aksiyonlarının sorumluluklarını da almaya hazır değillerdir. Otoriter tavırlı aileler daima onların yerine karar vermiş, onların yerine seçim yapmıştır. Gerçekten baskıcı bir tavırla yetişen çocuklara seçim talihi pek tanınmaz. Münasebetiyle çocuk seçim yapmayı bilmediği üzere, seçim yapmak durumunda kaldığı vakitlerde ise onay arayışı içerisine girer. Zira verdiği kararın doğruluğunu ya da yanlışlığını kendisinin bilemeyeceğine inanır. Özsaygısı ve özgüveni eksik kalır.
Bu yüzden çocuklarımızın bize itiraz ettikleri durumlarda onları susturmayı değil, yapan bir tartışma ortamı hazırlamayı tercih etmeliyiz. Zira bu itiraz çocuğun "ben de buradayım, sizden farklı düşünüyor olabilirim, buna hürmet duyun, beni fark edin, beni anlamaya çalışın" savaşından öteki bir şey değildir. Bu sebeple savundukları şey gerçek yahut yanlış fark etmeksizin "senin kanıların benim için değerli, lütfen ne düşündüğünü paylaşır mısın?" diyerek onlara kendilerini söz talihi tanımamız gerekir. Fakat dinleme ve manaya hedefi gütmeden yalnızca nasihat ve kendi doğrularımızı kabul ettirme, yargılama gayesi taşıyan bir tartışma ortamı çocuklarımızın bağlantıdan kaçmalarına ve anlaşılmadıklarını düşünmelerine yol açmaktadır. Bu durumda da bağlantı kurmanın ve kendini anlatmanın sonuç getirmeyeceğine inanan çocuk "nasıl olsa anlatsam da anlaşılmayacak" der ve sessiz kalır. Ayrıyeten diğerlerinin isteklerine nazaran yaşayacağı için de hayatta gerçek kimliğiyle var olamaz. Kişinin kendi olarak var olamadığı bir ortamda memnun olması da mümkün değildir.
Sağlıklı bir tartışma ortamı, çocuğun sorgulama gücünü geliştirip, sağlıklı bir benlik yapısı oluşturmasına, doğruyu yanlıştan ayırmasına, kendine ve kendi seçimlerine güvenmesine özsaygı ve özgüveninde artışa neden olur. Bağlantı kurmanın ve kendini açıkça tabir etmenin gücünün ve zenginliğinin farkına varır. Birinin teklifini dinleyecekse de bunu kabul görme gayeli değil, sorgulayıp, üzerine düşünüp yanlışsız olduğunun kanaatine vararak yapar. Kendi doğruları için diğerlerine gerektiğinde "hayır" demekten çekinmez. Oburlarının kendisi hakkındaki kanılarına nazaran hayatını sürmez. Zira kendi öz pahasının farkındadır, bu bedel diğerlerine nazaran değişmez bir yapıdadır. Kabul görmenin ve sevilmenin diğerlerini mutlu edilerek kazanılmayacağının farkına varır. Hali hazırda herkes tarafından kabul görmek zorunda olmadığının da farkındadır. Güçlü arkadaşlık ve dostluk temellerinin kendini ve kendi pahalarını ortaya koyduğunda atıldığının ve bunun ortak bir paydada buluşmak olduğunun farkındadır. Hasebiyle herkes tarafından sevilme ve kabul görme telaşıyla davranışlarına taraf çizmez.
O yüzden çocuklarınız size karşı bir tutum sergilediklerinde bundan rahatsız olmak yerine, onların da bir şeyler üzerine düşünüp fikir sahibi olabildiklerini, kendilerini ortaya koyabildiklerini gördüğümüz için sevinmemiz gerekir. İtaat etmeye ve çaresizliğe alıştırılmış olan çocuklar hayatta memnunluğu ve başarıyı yakalayamazlar.
Bizim kültürümüzün yetiştirme biçiminden ötürü birçok anne babanın beklentisi kelamlarından dışarı çıkmayan, kuzu üzere olan çocuklara sahip olmak.. O çocuk "çocuk" olmanın muhakkak kalıplarına sahip olmalı, anne ve babanın oluşturduğu o kalıpların dışına çıkmamalı diye düşünülüyor. Bu sayede anne babanın da içi rahat ediyor, çocuklarını koruduklarına inanıyorlar. Çocuk birazcık sesini çıkarıp kendi kişiselliğini ortaya koymaya çalıştığında susturuluyor ve çaresiz bırakılıyor. Bir noktadan sonra kendi kişiselliğini ortaya koymanın bir sonuç getirmeyeceğine inanan çocuk çaresizliği öğreniyor. Kendini kusurlu ve yetersiz hissediyor. Zira kendi varlığına, kendi gereksinimlerine hürmet duyulmadığın görüyor. Ailesinin sevgisini, kabulünü görmek ve ceza almamak ismine itaat etmeyi öğreniyor. Pekala hakikaten itaat eden, sorgulamayan, sessiz kalan çocuklar mı yetiştirmek istiyoruz?
Bana gelen çocuklardan biri etrafındaki şahısların isteklerine hayır demekte zorlanıyordu. En büyük dertlerinden biri arkadaşları tarafından kabul görmemek, dışlanmak, onların sevgisini ve kabulünü hak edememekti. Zira ailesi ona birilerinin kelamından çıkmadığı sürece kabul göreceğinin ve sevileceğinin bildirisini vermişti. Sadece arkadaşları istedi diye okuldaki cam dolabın kapağını kırmış ve bunun sonucunda disipline gönderilmişti. Lakin kabul görme gereksinimi o kadar yüksekti ki yaptığı şeyin yanlış olduğunu bile bile harekete geçmişti. Zira aileden aldığı bilgiler şayet oburlarının isteklerini yerine getirirse sevilmeye kıymet olduğu tarafındaydı. Kendi istekleri ve tercihleri değersizdi. Karşı çıkarsa cezalandırılıyordu. Bu yüzden kendisinden istenen aksiyonu sorgulama gereği bile duymamıştı.
Bununla birlikte itaat etmeye alışan çocuklar ileride de itaat edecekleri, baskın bireylerle bağ kurmayı tercih ederler. Bu şahısların uygun ya da berbat niyetli olup olmamaları kıymetli değildir. Yalnızca kendilerini yönetecek birilerini ararlar. Zira hayatlarının kendi denetimlerinde olmasına alışık olmamakla birlikte, kendi seçimlerinin ve aksiyonlarının sorumluluklarını da almaya hazır değillerdir. Otoriter tavırlı aileler daima onların yerine karar vermiş, onların yerine seçim yapmıştır. Gerçekten baskıcı bir tavırla yetişen çocuklara seçim talihi pek tanınmaz. Münasebetiyle çocuk seçim yapmayı bilmediği üzere, seçim yapmak durumunda kaldığı vakitlerde ise onay arayışı içerisine girer. Zira verdiği kararın doğruluğunu ya da yanlışlığını kendisinin bilemeyeceğine inanır. Özsaygısı ve özgüveni eksik kalır.
Bu yüzden çocuklarımızın bize itiraz ettikleri durumlarda onları susturmayı değil, yapan bir tartışma ortamı hazırlamayı tercih etmeliyiz. Zira bu itiraz çocuğun "ben de buradayım, sizden farklı düşünüyor olabilirim, buna hürmet duyun, beni fark edin, beni anlamaya çalışın" savaşından öteki bir şey değildir. Bu sebeple savundukları şey gerçek yahut yanlış fark etmeksizin "senin kanıların benim için değerli, lütfen ne düşündüğünü paylaşır mısın?" diyerek onlara kendilerini söz talihi tanımamız gerekir. Fakat dinleme ve manaya hedefi gütmeden yalnızca nasihat ve kendi doğrularımızı kabul ettirme, yargılama gayesi taşıyan bir tartışma ortamı çocuklarımızın bağlantıdan kaçmalarına ve anlaşılmadıklarını düşünmelerine yol açmaktadır. Bu durumda da bağlantı kurmanın ve kendini anlatmanın sonuç getirmeyeceğine inanan çocuk "nasıl olsa anlatsam da anlaşılmayacak" der ve sessiz kalır. Ayrıyeten diğerlerinin isteklerine nazaran yaşayacağı için de hayatta gerçek kimliğiyle var olamaz. Kişinin kendi olarak var olamadığı bir ortamda memnun olması da mümkün değildir.
Sağlıklı bir tartışma ortamı, çocuğun sorgulama gücünü geliştirip, sağlıklı bir benlik yapısı oluşturmasına, doğruyu yanlıştan ayırmasına, kendine ve kendi seçimlerine güvenmesine özsaygı ve özgüveninde artışa neden olur. Bağlantı kurmanın ve kendini açıkça tabir etmenin gücünün ve zenginliğinin farkına varır. Birinin teklifini dinleyecekse de bunu kabul görme gayeli değil, sorgulayıp, üzerine düşünüp yanlışsız olduğunun kanaatine vararak yapar. Kendi doğruları için diğerlerine gerektiğinde "hayır" demekten çekinmez. Oburlarının kendisi hakkındaki kanılarına nazaran hayatını sürmez. Zira kendi öz pahasının farkındadır, bu bedel diğerlerine nazaran değişmez bir yapıdadır. Kabul görmenin ve sevilmenin diğerlerini mutlu edilerek kazanılmayacağının farkına varır. Hali hazırda herkes tarafından kabul görmek zorunda olmadığının da farkındadır. Güçlü arkadaşlık ve dostluk temellerinin kendini ve kendi pahalarını ortaya koyduğunda atıldığının ve bunun ortak bir paydada buluşmak olduğunun farkındadır. Hasebiyle herkes tarafından sevilme ve kabul görme telaşıyla davranışlarına taraf çizmez.
O yüzden çocuklarınız size karşı bir tutum sergilediklerinde bundan rahatsız olmak yerine, onların da bir şeyler üzerine düşünüp fikir sahibi olabildiklerini, kendilerini ortaya koyabildiklerini gördüğümüz için sevinmemiz gerekir. İtaat etmeye ve çaresizliğe alıştırılmış olan çocuklar hayatta memnunluğu ve başarıyı yakalayamazlar.