Hangi ben saf, hangi ben riskli?
Benlerin kıymetlendirilmesi konusunda standart A, B, C, D kriterlerimiz var. Bir bene baktığımızda biz şu kriterleri dikkate alıyoruz:
Asimetry (Asimetri): Asimetrik benler kötüleşme riski taşır. Benin simetrik olması; yani benin üstüne ortadan bir çizgi çektiğimizde sağ ve solunun ya da üstüyle altının eşit görünmesi gerekir.
Border (Kenar): Benin kenarları tertipli olmalı; düzensizlik olduğunda kötüleşme riski gösterir.
Color (Renk): Renginin homojen, birebir renk tonunda olması gerekir. Örneğin her noktasında tek ton kahverengi olması... Bir alanda koyu kahverengi, bir konumda açık kahverengi üzere ton farkları olduğunda o beni riskli kabul ediyoruz.
Diametre (Çap): Benin çapı 5 mm'yi geçiyorsa, tekrar riskli kümesinde kıymetlendirilir.
Benlerin alınması için tek bir risk yerinde mi?
Umum yaklaşım benlere A, B, C, D kriterlerine nazaran birtakım kademeler verilmesi ve skorlama yapılıp, malûm bir rakamın üstündeyse, o benin alınmasıdır. Artık biz bu durumu tecrübeyle otomatikleştirdik. Şöyle bir baktığımızda bu kriterleri değerlendirip, risk gördüğümüz benleri aldırıyoruz. Örneğin, hastanın sırtında birçok ben var. Bakıyorsunuz 2-3 tanesi dikkatinizi çekiyor. Onlar farklı, atipik benler. Onlara 'displastik benler' diyoruz ve bu benleri malign melanoma (Derinin rengini veren pigmenti oluşturan ve melanosit ismi verilen hücrelerin yapısının bozulup, denetimsiz olarak asın çoğalması ile oluşan bir deri kanseri tipi) dönüşmeden aldırıyoruz. Bu doğuştan olan benlerin de kıymetlendirilmesi gerekir. Doğuştan gelen, 1-5 cm. ve daha büyük çaptaki, üstünde kılların bulunduğu benlerin melanoma dönme riski var. O yüzden bu benleri de hastaların tertipli olarak takip ettirmeleri gerekir.
Güneşsiz bronzluk
Benler için hangi aralıklarla tabip takibi gerekiyor?
Şüphelendiğimiz benleri 6 ayda bir bakıp denetim ediyoruz. Şayet 2 yılın ahir bende bir değişme yoksa denetim müddetini yılda teğe indirebiliriz. Bir de umumide hastaları yaz öncesi, bronzlaşmadan görmek istiyoruz. Güneşe çıkmaları açısından riskli bir ben var mı diye.
Zira bronzlaşıldığı hengam benin rengi tam olarak görülemeyebiliyor. Bu nedenle de çoklukla mayıs-haziran ayında denetim yaptırmak güzel olur.
Çocuklarda bulunan benlerin riski var mı?
Melanom çocuklarda çokça görülmüyor, daha çok genç yaşta görülüyor ancak yeniden de çocuklardaki benlerde de risk olabilir ve takip edilmesi gerekir.
Benlerimizin sayısı güneş yüzünden mi artıyor?
Hayır, yalnızca ben konusuna daha çokça dikkat edilmeye başlandı. Benler yaşla birlikte artar ve şayet huyları güzelse, özelliklerinde dikkati çeken bir şey yoksa benlerin artması korkmayı gerektirecek bir durum değil. Gayri yandan benler karıştırılabiliyor; meğer vücuttaki her kabarıklık ben değildir. Güneş, birden fazla şahısta güneş lekesine neden olabiliyor ve bazen beşerler güneş lekesi ya da çilleri de ben zannedebiliyor.
Güneş ışınlarının melanom riski oluşturduğu bir hasta öbeği var. Bunlar:
- Açık renkli, ince derili olanlar.
- Çok çili olan kimseler.
- Kızıl saçlılar.
- Açık renkli (mavi, yeşil] göze sahip olanlar.
- Ben sayısı ziyade olanlar.
- Ailesinde melanom hikayesi bulunanlar.
Bu kimselerin en yüksek güneş himaye faktörlerini kullanmaları gerekir.
Güneşin zararlı ışınlarının benlere tesiri nedir?
Yapılan çalışmalarda güneşe maruz kalan insanların benlerinde kötüleşme olduğu ortaya çıkarılmış. Başkaca güneş, 'melanom dışı' dediğimiz deri kanserlerine de neden olabiliyor. Dikkat! Güneşin zararlı tesirleri kalıcı. Yıllarca güneşlenmemiş kimselerde bile çocukluk ya da gençlik periyotlarında aldıkları güneş hasarları nedeniyle ileri yaşlarda deri kanseri görülebiliyor. Güneşin zararlı tesiri, vücudun bağışıklık sisteminin zayıfladığı devirlerde de ortaya çıkabiliyor.
Güneşe çıkmadan bronzlaş
Benler kesinlikle cerrahi prosedürle mi alınmalı, hoşluk merkezlerinde benleri lazerle yaktırmak yanlışsız mu?
Deriden yüksek olan et benleri güzel huyludur ve kanser olmaz. Bu sebeple et benleri üzere birtakım benlere lazer, koter yapılabilir lakin düz olanlardan daha çok korkmak lazım.
Bu tıpta olan ve mümkün riskler açısından kıymetlendirilerek alınmasına karar verilen benlerin, bu işi güzel bilen plastik cerrahi mütehassısı, umum cerrahi bilirkişisi, dermatolojik cerrahiyle uğraşan mütehassıslar tarafından düzgün bir biçimde alınarak patolojiye gönderilmesi gerekir. Patolojide de benin yeterlice incelenip raporunun bize gönderilmesi lazım.
Meğer riskli bir ben yakıldığı vakit inceleme imkanı kalmıyor. Ayrıyeten yakılan mekanlarda hem berbat iz kalıyor hem de yakılanmyerlerin kenarından bir vade sonra tekrar kahverengilik başlayabiliyor. Bu da şu manaya geliyor: Demek ki bu hücreler o kökte vardı fakat yakan kişi bunu görmedi. Şayet o bed huylu bir bense içerden de yayılabilir.
Mevcut benlerimiz konusunda neler yapmalıyız?
Değişiklikleri takip etmek değerli. Kendi kendine ben haritası çıkarılabilir. Aynada bakıp, kendilerine vücut seması çizip, "benim şuralarda benim var" diye şemada işaretleyebilirler. Yeni bir şey gördüklerinde o haritaya bakıp, "bu var mıydı?" diye denetim edebilirler. Velev hastaların benlerini fotoğraflayıp bilgisayara yükleyerek, görünür aralıklarla bunları takip etmeleri de yeterli olur. Örneğin, geçen vadede, benin kenarlarında değişiklik var mı diye bakmaları bile kıymetli. Başkaca mütemadi tahriş olan ortamlardaki benlere de dikkat etmek gerekir.
Tüm benler için patolojik tahlil gerekiyor mu?
Gerekmiyor; burada tabibin tecrübesi kıymetli. Örneğin, hastanın boynunda bir güruh iplik formunda et benleri var, onları yakıyoruz ve patologa göndermiyoruz. Zira güzel huylu olduklarından eminiz. Ya da damar benleri olan al benler var, onlara da lazer yapıyoruz. Burada da patologa gönderme imkanımız yok.
Benler alınırsa kötüleşir inanışı hakikat mu?
"Bene bıçak bedelse kötüleşir" üzere yanlış inanışlar bizi çok bunaltan ve hastalara da zarar veren inanışlar. Kuşkulu durumlarda gerek benin teşhisinin nihaileşmesi gerekse tedavi için kesinlikle benin cerrahi yolla alınması gerekir. Öbür bir kesin teşhis ve tedavisi yok. Şüphelendiğimiz beni kesinlikle aldırıyoruz ve patolojiye gönderiyoruz. Şayet kanser teşhis edilirse, daha geniş bir nahiyenin alınması gerektiğinden 2. bir operasyona muhtaçlık duyulabiliyor. Değilse "Şüphelendik, aldık. İnceledik lakin değilmiş, ne güzel!" diyoruz. Kanserse de bunun tedavisi tekrar beni aldırmaktır.
Benlerin kıymetlendirilmesi konusunda standart A, B, C, D kriterlerimiz var. Bir bene baktığımızda biz şu kriterleri dikkate alıyoruz:
Asimetry (Asimetri): Asimetrik benler kötüleşme riski taşır. Benin simetrik olması; yani benin üstüne ortadan bir çizgi çektiğimizde sağ ve solunun ya da üstüyle altının eşit görünmesi gerekir.
Border (Kenar): Benin kenarları tertipli olmalı; düzensizlik olduğunda kötüleşme riski gösterir.
Color (Renk): Renginin homojen, birebir renk tonunda olması gerekir. Örneğin her noktasında tek ton kahverengi olması... Bir alanda koyu kahverengi, bir konumda açık kahverengi üzere ton farkları olduğunda o beni riskli kabul ediyoruz.
Diametre (Çap): Benin çapı 5 mm'yi geçiyorsa, tekrar riskli kümesinde kıymetlendirilir.
Benlerin alınması için tek bir risk yerinde mi?
Umum yaklaşım benlere A, B, C, D kriterlerine nazaran birtakım kademeler verilmesi ve skorlama yapılıp, malûm bir rakamın üstündeyse, o benin alınmasıdır. Artık biz bu durumu tecrübeyle otomatikleştirdik. Şöyle bir baktığımızda bu kriterleri değerlendirip, risk gördüğümüz benleri aldırıyoruz. Örneğin, hastanın sırtında birçok ben var. Bakıyorsunuz 2-3 tanesi dikkatinizi çekiyor. Onlar farklı, atipik benler. Onlara 'displastik benler' diyoruz ve bu benleri malign melanoma (Derinin rengini veren pigmenti oluşturan ve melanosit ismi verilen hücrelerin yapısının bozulup, denetimsiz olarak asın çoğalması ile oluşan bir deri kanseri tipi) dönüşmeden aldırıyoruz. Bu doğuştan olan benlerin de kıymetlendirilmesi gerekir. Doğuştan gelen, 1-5 cm. ve daha büyük çaptaki, üstünde kılların bulunduğu benlerin melanoma dönme riski var. O yüzden bu benleri de hastaların tertipli olarak takip ettirmeleri gerekir.
Güneşsiz bronzluk
Benler için hangi aralıklarla tabip takibi gerekiyor?
Şüphelendiğimiz benleri 6 ayda bir bakıp denetim ediyoruz. Şayet 2 yılın ahir bende bir değişme yoksa denetim müddetini yılda teğe indirebiliriz. Bir de umumide hastaları yaz öncesi, bronzlaşmadan görmek istiyoruz. Güneşe çıkmaları açısından riskli bir ben var mı diye.
Zira bronzlaşıldığı hengam benin rengi tam olarak görülemeyebiliyor. Bu nedenle de çoklukla mayıs-haziran ayında denetim yaptırmak güzel olur.
Çocuklarda bulunan benlerin riski var mı?
Melanom çocuklarda çokça görülmüyor, daha çok genç yaşta görülüyor ancak yeniden de çocuklardaki benlerde de risk olabilir ve takip edilmesi gerekir.
Benlerimizin sayısı güneş yüzünden mi artıyor?
Hayır, yalnızca ben konusuna daha çokça dikkat edilmeye başlandı. Benler yaşla birlikte artar ve şayet huyları güzelse, özelliklerinde dikkati çeken bir şey yoksa benlerin artması korkmayı gerektirecek bir durum değil. Gayri yandan benler karıştırılabiliyor; meğer vücuttaki her kabarıklık ben değildir. Güneş, birden fazla şahısta güneş lekesine neden olabiliyor ve bazen beşerler güneş lekesi ya da çilleri de ben zannedebiliyor.
Güneş ışınlarının melanom riski oluşturduğu bir hasta öbeği var. Bunlar:
- Açık renkli, ince derili olanlar.
- Çok çili olan kimseler.
- Kızıl saçlılar.
- Açık renkli (mavi, yeşil] göze sahip olanlar.
- Ben sayısı ziyade olanlar.
- Ailesinde melanom hikayesi bulunanlar.
Bu kimselerin en yüksek güneş himaye faktörlerini kullanmaları gerekir.
Güneşin zararlı ışınlarının benlere tesiri nedir?
Yapılan çalışmalarda güneşe maruz kalan insanların benlerinde kötüleşme olduğu ortaya çıkarılmış. Başkaca güneş, 'melanom dışı' dediğimiz deri kanserlerine de neden olabiliyor. Dikkat! Güneşin zararlı tesirleri kalıcı. Yıllarca güneşlenmemiş kimselerde bile çocukluk ya da gençlik periyotlarında aldıkları güneş hasarları nedeniyle ileri yaşlarda deri kanseri görülebiliyor. Güneşin zararlı tesiri, vücudun bağışıklık sisteminin zayıfladığı devirlerde de ortaya çıkabiliyor.
Güneşe çıkmadan bronzlaş
Benler kesinlikle cerrahi prosedürle mi alınmalı, hoşluk merkezlerinde benleri lazerle yaktırmak yanlışsız mu?
Deriden yüksek olan et benleri güzel huyludur ve kanser olmaz. Bu sebeple et benleri üzere birtakım benlere lazer, koter yapılabilir lakin düz olanlardan daha çok korkmak lazım.
Bu tıpta olan ve mümkün riskler açısından kıymetlendirilerek alınmasına karar verilen benlerin, bu işi güzel bilen plastik cerrahi mütehassısı, umum cerrahi bilirkişisi, dermatolojik cerrahiyle uğraşan mütehassıslar tarafından düzgün bir biçimde alınarak patolojiye gönderilmesi gerekir. Patolojide de benin yeterlice incelenip raporunun bize gönderilmesi lazım.
Meğer riskli bir ben yakıldığı vakit inceleme imkanı kalmıyor. Ayrıyeten yakılan mekanlarda hem berbat iz kalıyor hem de yakılanmyerlerin kenarından bir vade sonra tekrar kahverengilik başlayabiliyor. Bu da şu manaya geliyor: Demek ki bu hücreler o kökte vardı fakat yakan kişi bunu görmedi. Şayet o bed huylu bir bense içerden de yayılabilir.
Mevcut benlerimiz konusunda neler yapmalıyız?
Değişiklikleri takip etmek değerli. Kendi kendine ben haritası çıkarılabilir. Aynada bakıp, kendilerine vücut seması çizip, "benim şuralarda benim var" diye şemada işaretleyebilirler. Yeni bir şey gördüklerinde o haritaya bakıp, "bu var mıydı?" diye denetim edebilirler. Velev hastaların benlerini fotoğraflayıp bilgisayara yükleyerek, görünür aralıklarla bunları takip etmeleri de yeterli olur. Örneğin, geçen vadede, benin kenarlarında değişiklik var mı diye bakmaları bile kıymetli. Başkaca mütemadi tahriş olan ortamlardaki benlere de dikkat etmek gerekir.
Tüm benler için patolojik tahlil gerekiyor mu?
Gerekmiyor; burada tabibin tecrübesi kıymetli. Örneğin, hastanın boynunda bir güruh iplik formunda et benleri var, onları yakıyoruz ve patologa göndermiyoruz. Zira güzel huylu olduklarından eminiz. Ya da damar benleri olan al benler var, onlara da lazer yapıyoruz. Burada da patologa gönderme imkanımız yok.
Benler alınırsa kötüleşir inanışı hakikat mu?
"Bene bıçak bedelse kötüleşir" üzere yanlış inanışlar bizi çok bunaltan ve hastalara da zarar veren inanışlar. Kuşkulu durumlarda gerek benin teşhisinin nihaileşmesi gerekse tedavi için kesinlikle benin cerrahi yolla alınması gerekir. Öbür bir kesin teşhis ve tedavisi yok. Şüphelendiğimiz beni kesinlikle aldırıyoruz ve patolojiye gönderiyoruz. Şayet kanser teşhis edilirse, daha geniş bir nahiyenin alınması gerektiğinden 2. bir operasyona muhtaçlık duyulabiliyor. Değilse "Şüphelendik, aldık. İnceledik lakin değilmiş, ne güzel!" diyoruz. Kanserse de bunun tedavisi tekrar beni aldırmaktır.