Çocuk ve ergenlik periyotlarında sportif faaliyetler yahut okul hakkında anksiyeteler sık ve fazla iken; yetişkin ve biraz daha yaşlı olan bireylerde kendi ferdî sıhhatleri ya da arkadaşlarının, akrabalarının kısaca sevdiklerinin sıhhatleri ile ilgili anksiyeteleri hayli fazla bir halde karşımıza çıkmaktadır. Yaşlı bireylere oranla daha genç yaştakilerde anksiyetenin belirtileri bireyi daha fazla etkilediği gözlemlenmektedir. Çocuklarda genel olarak birtakım şeylerin vaktinde olması mevzusuyla ilgili çok bir derecede kıymet verme kelam bahsidir. Bu durum ise, çocukların vakitle ilgili anksiyete oluşturmalarını maalesef hızlandırmaktadır. Yeniden çocuklarda sıkça karşılaşılan anksiyetelerden bir başkası de felaket senaryoları biçiminde (doğal afetler ya da savaş) ile ilgili evhamlarıdır.
Anksiyetenin birçok çeşidi mevcuttur. Kaynağı bireyden bireye farklılık göstermektedir. Çoklukla karşılaşılan çeşitleri aşağıdaki üzeredir.
Genelleştirilmiş tasa bozukluğu
Genelleştirilmiş tasa bozukluğu, halihazırda rastgele bir tehdit-neden olmadan; yani bireylerin muhakkak bir sebebi olmaksızın çok ve denetim edilemeyen telaş ve gerginlik hissiyatlarının olması ile meydana gelen bir anksiyete bozukluğu tipidir. Olağan bir his olan derdin, bireylerin hayatını sekteye uğratacak kadar ağır olması; bireylerin aksiliklerden kaçmak ya da telaşlarını hafifletmek için gündelik hayatlarını, işlerini, akademik ya da toplumsal hayatlarını değiştirmeleri genel telaş bozukluğunda en sık görülen durumlardandır. Yorgunluk, baş ağrısı, bulantı, yutma zahmeti, terleme, sıcak basması üzere fizikî belirtiler görülebilir. Genelleştirilmiş tasa bozukluğu; kişinin her bahiste huzursuz ve telaşlı hissetmesidir. Meskene hırsız girmesi, trafikte birinin kendisine ziyan vermesi, sarsıntı olması, kendisinin yahut sevdiklerinin hastalanması, borçları ödeyememek üzere denetim edilemeyecek durumlara endişelenmek, kişiyi huzursuz ve geceleri uyuyamaz hale getirebilmektedir. Ömür uzunluğu görülme sıklığı %5-6'dır. Öteki bir deyişle her 100 bireyden 5-6'sı hayatlarının rastgele bir vaktinde bu bozukluğu yaşayabilmektedir. Yaşla birlikte dert hassaslığı artmaktadır. Yaşlılıkta en sık görülen anksiyete bozukluğudur.
Panik bozukluk
Daha çok panik atak ismiyle bilinmekte olan panik bozukluk,beklenmedik vakitlerdeani bir halde ortaya çıkan ve dakikalar içinde tepeye ulaşan kuvvetli bir panik hissiyatıyla ortaya çıkmaktadır. Bu bozukluk cinsinde besbelli olan hayati bir durum yahut rastgele bir tetikleyici yoktur. Ani ve ağır endişe, beraberinde panik atakları meydana getirebilmektedir.İçinde bulunulan duruma nazaran çok seviyede meydana gelen bu negatif hislerin tesiriyle,göğüs bölgesinde ağrı hissedilebilir, nefes darlığı gerçekleşebilir bedende ter boşalması yaşanabilir, kalp atışlarında hızlanma gözlemleyebilir. Bazen bu süreç boğulduğunuzu ya da kalp krizi geçirdiğinizi düşünmenize sebep olacak kadar ağır seyredebilir. Aslında bireyler de kalp krizi geçirdikleri, nefes alamadıkları, boğuldukları sanrısına kapılabilmekte ve terleme, göğüs ağrısı, taşikardi üzere belirtilerle hastanelere bilhassa de acil servislere başvurabilmektedirler. Zira durumlarının acil olduğunu, hatta ölmek üzere olduklarını düşünürler.Bu durumu bir defa deneyim eden bireyde birebir durumu tekrar yaşama korkusu da belirtilere eklenebilir. Kaldı ki bu bireylerde anksiyete, panik atağın tekrar gelişebilmesi ihtimaline karşı ortaya çıkmaktadır. Atakların mühleti bireyden bireye değişmekle birlikte, çok uzun müddetli değildir. Toplumda panik bozukluğun görülme oranı %2-4 ortasındadır. Bayanlarda erkeklere oranla iki kat daha fazla görülmektedir.
Anksiyete ile panik atak belirtileri birbirine benzese de farklı sıkıntılardır. Anksiyetede daima devam eden tedirginlik vardır ve bilinçaltında devamlı kendini hissettirir. Panik atakta birey kendini atağa uğramış ve tehlikede hisseder, bayılacağını sanır, kalbi süratli atar ve nefesi kesilir. Anksiyete gün içinde genel manada hissedilen bir his iken panik atak isminden da muhakkak olduğu üzere ataklar halinde gerçekleşen bir bozukluktur.
Toplumsal Anksiyete bozukluğu
Toplumsal fobi olarak da bilinmekte olan toplumsal telaş bozukluğu; bireyin ferdi münasebetlerinde, oburlarının kendisinin yaptıklarını yargılaması, alay etmesine karşı telaş, gerilim duyma haline denir.Kalabalık ortamlarda şahısların küçük düşürülme ya da aptal duruma düşme korkusu yaşamasıdır. Bu kaygı ısrarlı bir kaygıdır.Toplumsal ortamlarda ortaya çıkan yüksek seviyedeki tasa, diğerleri tarafından yargılanma ve rezil olma kaygı halini tabir eden anksiyete bozukluğu alt cinsidir. Bilhassa de performansa dayanan durumlarda ve toplumsal ortamlarda birey; rezil olacağını, utanç duyacağı biçimde davranacağını yahut olumsuz bir biçimde değerlendirilip aşağılanacağını düşünür.Bu rahatsızlığı olan bireyler, kalabalıkta yüksek sesle konuşmaya, yemek yemeye ve davetlere katılmaya çekinmektedirler. Toplumsal fobi çoklukla çocukluk ya da ergenlik devrinde başlayan, yaygın bir biçimde rastlanan bir bozukluktur. Hayat uzunluğu görülme oranı %2-13 aralığındadır. Başka fobilerin tersine toplumsal fobi, bayan ve erkeklerde eşit oranda görülür. Toplumsal fobik kişi, çoklukla kıymetlendirilebileceği durumlardan kaçınır ve kaçınamadığı durumlarda telaş belirtileri göstererek utangaç bir tavır stantlar. Dışarıda yemek yemek, topluluk karşısında konuşma yapmak ya da performans sergileme, ortak tuvaletleri kullanmak ya da diğerlerinin varlığında rastgele bir iş yapmak bu şahıslar için çok tasa vericidir. Toplumsal fobik şahıslar topluluk içine girmek zorunda kalınca yüz kızarması, el titremesi, bulantı, kalp çarpıntısı, terleme, kusma korkusu, gözlerde sulanma üzere bedensel belirtiler stantlar ve bu belirtilerin topluluk içinde herkes tarafından fark edileceğinden korkarlar. Bu durumda topluluk içine girmekten kaçınırlar.
Selektif mutizm
Öbür isimleri seçici dilsizlik yahut seçici konuşmama olan selektif mutizm; Latince "mutus" sözünden gelen mutizm yani sessiz, suskunluk manasına gelir. Ekseriyetle çocuk yaşta kendini gösteren bir rahatsızlıktır. Bu bozukluk çok farklı formlarda ortaya çıkabilmektedir. Temelde seçici ve total mutizm (toptan-hiç konuşmama) olarak ikiye ayrılır. Selektif mutizm çocuklarda görülürken, total mutizm ise çoklukla yetişkinlerde görülür. Çocukların meskenlerinde başka aile bireyleri ile bağlantı kurabilmelerine karşın okul üzere toplumsal ortamlarda, toplum içinde kendilerini söz edememesi halidir. Bu durum münasebetiyle eğitim ve iş hayatını olumsuz tarafta etkileyebileceği için dikkatli olunmalıdır.
Jeneralize anksiyete bozukluğu
Öteki ismi kronik anksiyete bozukluğu olan jeneralize anksiyete bozukluğu (JAB), kişinin rutin aktivite ve etkinliklerde bile çok tasa halinin meydana gelmesidir. Örneğin çoğumuz vakit zaman mali durumumuz hakkında kaygılanabiliriz. Fakat JAB durumu olan bir birey aylarca çabucak hemen her gün birkaç sefer mali durumu hakkında kaygı duyar ve bunu da maalesef denetim edemez. Birey bu durumun üzerinde kaygılanmaması gerektiğini pek uygun bilir lakin bunun denetimini sağlamakta yetersiz kalır ve kaygılanmaya devam eder. Örneğin sevdiği bireylerin sıhhati, hava ulaşımının tehlikeleri üzere öbür bahisler da olabilir. İçinde bulunulan duruma nazaran orantısız bir biçimde meydana gelen bu hisleri kişi denetim etmede zorlanabilir. Anksiyete bozukluklarının bu tipine bağlantılı öteki bozukluklar ve depresyon üzere psikiyatrik durumlar eşlik edebileceği için dikkatli olunmalıdır. Bu çok ve gerçekçi olmayan dert giderek korkutucu olabilir ve günlük fonksiyonlarını olumsuz etkileyebilir.
Fobiler
Kişinin makul bir durum ya da objeye karşı çok endişe, telaş ve dert duyması durumu fobi olarak sınıflandırılmaktadır. Fobiler muhakkak birtakım objelere yahut durumlara yönelik olabilir.Yükseklik korkusu, örümcek fobisi, agorafobi, tuvalet korkusu, kan tutması ve hastalık fobisi (hipokondriya) dert oluşturabilen fobilere örnek verilebilir. Fobilerde kişinin kelam konusu durum ya da obje ile kesinlikle müsabakası gerekmez. Bir durum ya da objenin fikri dahi fobiyi tetikleyebilir ve bireyde kuvvetli bir kaygı ve hatta panik atak gelişmesine sebebiyet verebilir. Kişinin korkusu çoğunlukla çoktur ve bireyler bu durumlardan kaçınmak için çeşitli davranış kalıpları geliştirebilir. Fobisi olanlar çoğunlukla endişelerinin çok olduğunun şuurundadır fakat pürüz olamamaktadır. Makul fobiler yükseklik korkusu biçiminde kendini gösterebilir. Bu kaygıya sahip olan bireyler uçağa binmek ya da yüksek katlı meskenlerde oturmaktan ötürü kaygı duyabilir.
Agorafobi
İçinde bulunulan açık yer ya da kalabalık kaynaklı bir tasa durumunu tabir eden agorafobi telaşına sahip bireyler bu biçim ortamlarda telaşa ek olarak kapana kısılma, muhtaç olma ve utanma üzere negatif hisler hissedebilir. Agorafobik bireyler kalabalığın içinde, acil bir durumun yaşanması halinde yahut anksiyetenin gerçeklemesi durumunda hareket kabiliyeti kısıtlı olduğu için ve süratlice yardım göremeyeceğini düşündüğünden ötürü endişe, tasa duyabilirler. Bu rahatsızlığı olan bireyler sinema salonları, tabiat aktiviteleri, toplu taşıma araçları üzere doktora uzak olan yerlerde bulunmak istemez.
Ayrılma anksiyetesi
Daha çok çocuklarda gözlemlenen ayrılma anksiyetesi, çocuğun gelişiminde çözülmezse yetişkinlikte de devam edebilir ve sevilen kişi ya da aile bireyleri tarafından terk edilme korkusuna dönüşebilir. Çocuklukta yakın olunan bakıcı, aile büyükleri ya da ebeveynlerin görüş alanından çıkması bile çocuktaki ayrılma anksiyetesini tetikleyebilmektedir. Birebir vakitte ayrılma anksiyetesi sahibi bireylerde sevilen kişinin başına makûs bir şey geleceği sanrısı da sıkça görülmektedir.Ayrılık tasası olan bireyler, sevdiği bireylerin yanından ayrıldığında çok telaş duyar ve her an gözünün önünde olsun ister. Ayrılık anksiyetesi; bireyin bağlılık duyduğu figürden uzaklaşması halinde geliştirdiği kaygı ve dehşet halini söz eder. Uzaklaşmak dışında bağlılık figürünün ziyan göreceği niyeti de kaygı kaynağı olabilir. Bu mevzu ile ilgili kabus görme ve niyetlerden fizikî olarak etkilenme nedeniyle oluşabilecek çeşitli belirtiler ayrılık anksiyetesi semptomları ortasında yer alır. Bu duruma çoklukla çocukluk çağında rastlanılmasına karşın birtakım bireylerde ayrılık anksiyetesinin erişkin hayatta da devam etme ihtimali mevcuttur.
Saplantı bozukluğu (obsesif kompulsif bozukluk-OKB)
OKB, öteki bir deyişle obsesif kompulsif bozukluk (saplantı-zorlantı bozukluğu) tekrar eden takıntılı ve saplantılı davranışlardır. İstem dışı oluşan ve gelişen fikirler yüzünden bireyler devamlı endişe halindedir. Bu niyetleri bastırmak için şahıslar devamlı ellerini yıkar, kapının kilidini ve ocağın kapalı olup olmadığını denetim eder. Toplumda bu durum "takıntı" olarak değerlendirilse de aslında ruhsal hastalıklardan bir adedidir. Obsesyon niyet, kompulsiyon ise davranış demektir. Her 100 şahıstan 2-3'ünde görülmektedir. OKB bireyleri takıntı olarak isimlendirilen bu ritüellerini gerçekleştirmezse, anksiyetelerinin daha fazla kötüleşebileceği sanrısına kapılırlar. Vakit alan bu saplantılar yüzünden bireyler yapması gerekenleri yapamaz ve daha çok yorulur.
İlaçlara bağlı gelişen anksiyete
Birtakım ilaçların kullanımı ya da hususlar telaş bozukluğunu tetikleyebilir. Ayrıyeten bağımlı olunan maddeyi bırakmaya çalışan bireylerde de anksiyete bulgularına rastlanılabilir. Bir tıbbi duruma bağlı anksiyete hali fiziksel bir sıhhat probleminin bireyde çok tasa ve panik hissi yaratma durumudur.
Travma Sonrası Gerilim Bozukluğu (TSSB)(PTSD: Post Traumatic Stress Disorder)
Şahısların yaşadıkları travmatik bir olay sonrası kelam konusu olayın tesirlerini atlatamamaları sonucunda gelişen endişeler ve bedensel reaksiyonlardır.Fizikî ağrılar ve uykusuzluk, travma sonrası gerilim yüzünden ortaya çıkabilen durumlardandır.Bireylerbu müthiş olayları tekrar gözünün önüne getirerek tekrar yaşamaktadır.Bir yakının kaybı, otomobil kazası, savaş ya da şiddet içeren olaylar sonrası bu bozukluğun gelişmesi daha muhtemeldir. Daha kolay görünen boşanma, okul değiştirme ya da taşınma üzere olaylar da gerilime bağlı bozukluklara yol açabilir. Ayrıyeten akut gerilim bozukluğu ya da ahenk bozukluğu da bu kapsamda kıymetlendirilebilir ve bireylerde kelam konusu olayın tekrarlanabileceğine dair ya da yine emsal bir olayın yaşanmasına dair telaşlara yol açabilir (Örn. taşınmaktan çekinme, tekrar evlenmekten çekinme vb. durumlar).
Unutmayın
Birçok tipi olan anksiyete bozukluğunun hangi tipini sahip olduğunun öğrenilmesi tedavi için çok değerli bir adımdır. Bu bozuklukların hangisi olursa olsun tek başınıza atlatmaya çalışmayın. Kesinlikle bir psikologdan takviye alarak atlatmaya çalışın.
Anksiyetenin birçok çeşidi mevcuttur. Kaynağı bireyden bireye farklılık göstermektedir. Çoklukla karşılaşılan çeşitleri aşağıdaki üzeredir.
Genelleştirilmiş tasa bozukluğu
Genelleştirilmiş tasa bozukluğu, halihazırda rastgele bir tehdit-neden olmadan; yani bireylerin muhakkak bir sebebi olmaksızın çok ve denetim edilemeyen telaş ve gerginlik hissiyatlarının olması ile meydana gelen bir anksiyete bozukluğu tipidir. Olağan bir his olan derdin, bireylerin hayatını sekteye uğratacak kadar ağır olması; bireylerin aksiliklerden kaçmak ya da telaşlarını hafifletmek için gündelik hayatlarını, işlerini, akademik ya da toplumsal hayatlarını değiştirmeleri genel telaş bozukluğunda en sık görülen durumlardandır. Yorgunluk, baş ağrısı, bulantı, yutma zahmeti, terleme, sıcak basması üzere fizikî belirtiler görülebilir. Genelleştirilmiş tasa bozukluğu; kişinin her bahiste huzursuz ve telaşlı hissetmesidir. Meskene hırsız girmesi, trafikte birinin kendisine ziyan vermesi, sarsıntı olması, kendisinin yahut sevdiklerinin hastalanması, borçları ödeyememek üzere denetim edilemeyecek durumlara endişelenmek, kişiyi huzursuz ve geceleri uyuyamaz hale getirebilmektedir. Ömür uzunluğu görülme sıklığı %5-6'dır. Öteki bir deyişle her 100 bireyden 5-6'sı hayatlarının rastgele bir vaktinde bu bozukluğu yaşayabilmektedir. Yaşla birlikte dert hassaslığı artmaktadır. Yaşlılıkta en sık görülen anksiyete bozukluğudur.
Panik bozukluk
Daha çok panik atak ismiyle bilinmekte olan panik bozukluk,beklenmedik vakitlerdeani bir halde ortaya çıkan ve dakikalar içinde tepeye ulaşan kuvvetli bir panik hissiyatıyla ortaya çıkmaktadır. Bu bozukluk cinsinde besbelli olan hayati bir durum yahut rastgele bir tetikleyici yoktur. Ani ve ağır endişe, beraberinde panik atakları meydana getirebilmektedir.İçinde bulunulan duruma nazaran çok seviyede meydana gelen bu negatif hislerin tesiriyle,göğüs bölgesinde ağrı hissedilebilir, nefes darlığı gerçekleşebilir bedende ter boşalması yaşanabilir, kalp atışlarında hızlanma gözlemleyebilir. Bazen bu süreç boğulduğunuzu ya da kalp krizi geçirdiğinizi düşünmenize sebep olacak kadar ağır seyredebilir. Aslında bireyler de kalp krizi geçirdikleri, nefes alamadıkları, boğuldukları sanrısına kapılabilmekte ve terleme, göğüs ağrısı, taşikardi üzere belirtilerle hastanelere bilhassa de acil servislere başvurabilmektedirler. Zira durumlarının acil olduğunu, hatta ölmek üzere olduklarını düşünürler.Bu durumu bir defa deneyim eden bireyde birebir durumu tekrar yaşama korkusu da belirtilere eklenebilir. Kaldı ki bu bireylerde anksiyete, panik atağın tekrar gelişebilmesi ihtimaline karşı ortaya çıkmaktadır. Atakların mühleti bireyden bireye değişmekle birlikte, çok uzun müddetli değildir. Toplumda panik bozukluğun görülme oranı %2-4 ortasındadır. Bayanlarda erkeklere oranla iki kat daha fazla görülmektedir.
Anksiyete ile panik atak belirtileri birbirine benzese de farklı sıkıntılardır. Anksiyetede daima devam eden tedirginlik vardır ve bilinçaltında devamlı kendini hissettirir. Panik atakta birey kendini atağa uğramış ve tehlikede hisseder, bayılacağını sanır, kalbi süratli atar ve nefesi kesilir. Anksiyete gün içinde genel manada hissedilen bir his iken panik atak isminden da muhakkak olduğu üzere ataklar halinde gerçekleşen bir bozukluktur.
Toplumsal Anksiyete bozukluğu
Toplumsal fobi olarak da bilinmekte olan toplumsal telaş bozukluğu; bireyin ferdi münasebetlerinde, oburlarının kendisinin yaptıklarını yargılaması, alay etmesine karşı telaş, gerilim duyma haline denir.Kalabalık ortamlarda şahısların küçük düşürülme ya da aptal duruma düşme korkusu yaşamasıdır. Bu kaygı ısrarlı bir kaygıdır.Toplumsal ortamlarda ortaya çıkan yüksek seviyedeki tasa, diğerleri tarafından yargılanma ve rezil olma kaygı halini tabir eden anksiyete bozukluğu alt cinsidir. Bilhassa de performansa dayanan durumlarda ve toplumsal ortamlarda birey; rezil olacağını, utanç duyacağı biçimde davranacağını yahut olumsuz bir biçimde değerlendirilip aşağılanacağını düşünür.Bu rahatsızlığı olan bireyler, kalabalıkta yüksek sesle konuşmaya, yemek yemeye ve davetlere katılmaya çekinmektedirler. Toplumsal fobi çoklukla çocukluk ya da ergenlik devrinde başlayan, yaygın bir biçimde rastlanan bir bozukluktur. Hayat uzunluğu görülme oranı %2-13 aralığındadır. Başka fobilerin tersine toplumsal fobi, bayan ve erkeklerde eşit oranda görülür. Toplumsal fobik kişi, çoklukla kıymetlendirilebileceği durumlardan kaçınır ve kaçınamadığı durumlarda telaş belirtileri göstererek utangaç bir tavır stantlar. Dışarıda yemek yemek, topluluk karşısında konuşma yapmak ya da performans sergileme, ortak tuvaletleri kullanmak ya da diğerlerinin varlığında rastgele bir iş yapmak bu şahıslar için çok tasa vericidir. Toplumsal fobik şahıslar topluluk içine girmek zorunda kalınca yüz kızarması, el titremesi, bulantı, kalp çarpıntısı, terleme, kusma korkusu, gözlerde sulanma üzere bedensel belirtiler stantlar ve bu belirtilerin topluluk içinde herkes tarafından fark edileceğinden korkarlar. Bu durumda topluluk içine girmekten kaçınırlar.
Selektif mutizm
Öbür isimleri seçici dilsizlik yahut seçici konuşmama olan selektif mutizm; Latince "mutus" sözünden gelen mutizm yani sessiz, suskunluk manasına gelir. Ekseriyetle çocuk yaşta kendini gösteren bir rahatsızlıktır. Bu bozukluk çok farklı formlarda ortaya çıkabilmektedir. Temelde seçici ve total mutizm (toptan-hiç konuşmama) olarak ikiye ayrılır. Selektif mutizm çocuklarda görülürken, total mutizm ise çoklukla yetişkinlerde görülür. Çocukların meskenlerinde başka aile bireyleri ile bağlantı kurabilmelerine karşın okul üzere toplumsal ortamlarda, toplum içinde kendilerini söz edememesi halidir. Bu durum münasebetiyle eğitim ve iş hayatını olumsuz tarafta etkileyebileceği için dikkatli olunmalıdır.
Jeneralize anksiyete bozukluğu
Öteki ismi kronik anksiyete bozukluğu olan jeneralize anksiyete bozukluğu (JAB), kişinin rutin aktivite ve etkinliklerde bile çok tasa halinin meydana gelmesidir. Örneğin çoğumuz vakit zaman mali durumumuz hakkında kaygılanabiliriz. Fakat JAB durumu olan bir birey aylarca çabucak hemen her gün birkaç sefer mali durumu hakkında kaygı duyar ve bunu da maalesef denetim edemez. Birey bu durumun üzerinde kaygılanmaması gerektiğini pek uygun bilir lakin bunun denetimini sağlamakta yetersiz kalır ve kaygılanmaya devam eder. Örneğin sevdiği bireylerin sıhhati, hava ulaşımının tehlikeleri üzere öbür bahisler da olabilir. İçinde bulunulan duruma nazaran orantısız bir biçimde meydana gelen bu hisleri kişi denetim etmede zorlanabilir. Anksiyete bozukluklarının bu tipine bağlantılı öteki bozukluklar ve depresyon üzere psikiyatrik durumlar eşlik edebileceği için dikkatli olunmalıdır. Bu çok ve gerçekçi olmayan dert giderek korkutucu olabilir ve günlük fonksiyonlarını olumsuz etkileyebilir.
Fobiler
Kişinin makul bir durum ya da objeye karşı çok endişe, telaş ve dert duyması durumu fobi olarak sınıflandırılmaktadır. Fobiler muhakkak birtakım objelere yahut durumlara yönelik olabilir.Yükseklik korkusu, örümcek fobisi, agorafobi, tuvalet korkusu, kan tutması ve hastalık fobisi (hipokondriya) dert oluşturabilen fobilere örnek verilebilir. Fobilerde kişinin kelam konusu durum ya da obje ile kesinlikle müsabakası gerekmez. Bir durum ya da objenin fikri dahi fobiyi tetikleyebilir ve bireyde kuvvetli bir kaygı ve hatta panik atak gelişmesine sebebiyet verebilir. Kişinin korkusu çoğunlukla çoktur ve bireyler bu durumlardan kaçınmak için çeşitli davranış kalıpları geliştirebilir. Fobisi olanlar çoğunlukla endişelerinin çok olduğunun şuurundadır fakat pürüz olamamaktadır. Makul fobiler yükseklik korkusu biçiminde kendini gösterebilir. Bu kaygıya sahip olan bireyler uçağa binmek ya da yüksek katlı meskenlerde oturmaktan ötürü kaygı duyabilir.
Agorafobi
İçinde bulunulan açık yer ya da kalabalık kaynaklı bir tasa durumunu tabir eden agorafobi telaşına sahip bireyler bu biçim ortamlarda telaşa ek olarak kapana kısılma, muhtaç olma ve utanma üzere negatif hisler hissedebilir. Agorafobik bireyler kalabalığın içinde, acil bir durumun yaşanması halinde yahut anksiyetenin gerçeklemesi durumunda hareket kabiliyeti kısıtlı olduğu için ve süratlice yardım göremeyeceğini düşündüğünden ötürü endişe, tasa duyabilirler. Bu rahatsızlığı olan bireyler sinema salonları, tabiat aktiviteleri, toplu taşıma araçları üzere doktora uzak olan yerlerde bulunmak istemez.
Ayrılma anksiyetesi
Daha çok çocuklarda gözlemlenen ayrılma anksiyetesi, çocuğun gelişiminde çözülmezse yetişkinlikte de devam edebilir ve sevilen kişi ya da aile bireyleri tarafından terk edilme korkusuna dönüşebilir. Çocuklukta yakın olunan bakıcı, aile büyükleri ya da ebeveynlerin görüş alanından çıkması bile çocuktaki ayrılma anksiyetesini tetikleyebilmektedir. Birebir vakitte ayrılma anksiyetesi sahibi bireylerde sevilen kişinin başına makûs bir şey geleceği sanrısı da sıkça görülmektedir.Ayrılık tasası olan bireyler, sevdiği bireylerin yanından ayrıldığında çok telaş duyar ve her an gözünün önünde olsun ister. Ayrılık anksiyetesi; bireyin bağlılık duyduğu figürden uzaklaşması halinde geliştirdiği kaygı ve dehşet halini söz eder. Uzaklaşmak dışında bağlılık figürünün ziyan göreceği niyeti de kaygı kaynağı olabilir. Bu mevzu ile ilgili kabus görme ve niyetlerden fizikî olarak etkilenme nedeniyle oluşabilecek çeşitli belirtiler ayrılık anksiyetesi semptomları ortasında yer alır. Bu duruma çoklukla çocukluk çağında rastlanılmasına karşın birtakım bireylerde ayrılık anksiyetesinin erişkin hayatta da devam etme ihtimali mevcuttur.
Saplantı bozukluğu (obsesif kompulsif bozukluk-OKB)
OKB, öteki bir deyişle obsesif kompulsif bozukluk (saplantı-zorlantı bozukluğu) tekrar eden takıntılı ve saplantılı davranışlardır. İstem dışı oluşan ve gelişen fikirler yüzünden bireyler devamlı endişe halindedir. Bu niyetleri bastırmak için şahıslar devamlı ellerini yıkar, kapının kilidini ve ocağın kapalı olup olmadığını denetim eder. Toplumda bu durum "takıntı" olarak değerlendirilse de aslında ruhsal hastalıklardan bir adedidir. Obsesyon niyet, kompulsiyon ise davranış demektir. Her 100 şahıstan 2-3'ünde görülmektedir. OKB bireyleri takıntı olarak isimlendirilen bu ritüellerini gerçekleştirmezse, anksiyetelerinin daha fazla kötüleşebileceği sanrısına kapılırlar. Vakit alan bu saplantılar yüzünden bireyler yapması gerekenleri yapamaz ve daha çok yorulur.
İlaçlara bağlı gelişen anksiyete
Birtakım ilaçların kullanımı ya da hususlar telaş bozukluğunu tetikleyebilir. Ayrıyeten bağımlı olunan maddeyi bırakmaya çalışan bireylerde de anksiyete bulgularına rastlanılabilir. Bir tıbbi duruma bağlı anksiyete hali fiziksel bir sıhhat probleminin bireyde çok tasa ve panik hissi yaratma durumudur.
Travma Sonrası Gerilim Bozukluğu (TSSB)(PTSD: Post Traumatic Stress Disorder)
Şahısların yaşadıkları travmatik bir olay sonrası kelam konusu olayın tesirlerini atlatamamaları sonucunda gelişen endişeler ve bedensel reaksiyonlardır.Fizikî ağrılar ve uykusuzluk, travma sonrası gerilim yüzünden ortaya çıkabilen durumlardandır.Bireylerbu müthiş olayları tekrar gözünün önüne getirerek tekrar yaşamaktadır.Bir yakının kaybı, otomobil kazası, savaş ya da şiddet içeren olaylar sonrası bu bozukluğun gelişmesi daha muhtemeldir. Daha kolay görünen boşanma, okul değiştirme ya da taşınma üzere olaylar da gerilime bağlı bozukluklara yol açabilir. Ayrıyeten akut gerilim bozukluğu ya da ahenk bozukluğu da bu kapsamda kıymetlendirilebilir ve bireylerde kelam konusu olayın tekrarlanabileceğine dair ya da yine emsal bir olayın yaşanmasına dair telaşlara yol açabilir (Örn. taşınmaktan çekinme, tekrar evlenmekten çekinme vb. durumlar).
Unutmayın
Birçok tipi olan anksiyete bozukluğunun hangi tipini sahip olduğunun öğrenilmesi tedavi için çok değerli bir adımdır. Bu bozuklukların hangisi olursa olsun tek başınıza atlatmaya çalışmayın. Kesinlikle bir psikologdan takviye alarak atlatmaya çalışın.